«Θέλω μια ποίηση που θα αγγίζει τον άνθρωπο που δεν έχει σχέση με αυτήν και θα συγκινείται από την ανθρωπινότητα των στίχων»

Η ποιήτρια ΜΑΡΙΑ ΚΛΕΙΔΑ μιλάει στη ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ

Η Μαρία Κλειδά γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Χίο. Είναι κάτοχος του μεταπτυχιακού διπλώματος «Δημιουργική Γραφή» του ΕΑΠ, πτυχιούχος Ελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και πτυχιούχος Πιάνου με άριστα από το Σύγχρονο Ωδείο Αθήνας. Η διπλωματική της στο ΕΑΠ με θέμα «Η ποιητική μυθολογία του Νικηφόρου Βρεττάκου στη συλλογή “Το Βάθος του Κόσμου”» βαθμολογήθηκε με άριστα παμψηφεί.
Έχει υπάρξει μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Φιλολόγων Χίου (2012 – 2014) και μέλος του εθελοντικού σωματείου καθηγητών Χίου «Αλλήλων Ένεκα» με έδρα το 2ο Γενικό Λύκειο Χίου (2011 – 2015). Συμμετείχε εθελοντικά σε διακαλλιτεχνικό πρόγραμμα του 4ου Γυμνασίου Χίου για τη γνωριμία των μαθητών με το έργο του ποιητή και συγγραφέα Γιώργου Λίλλη (2013) και της συγγραφέως Άλκης Ζέη (2013) ύστερα από δική της εκπαιδευτική πρόταση.
Ως φιλόλογος, έχει επιμεληθεί την επίσημη πρώτη παρουσίαση του βιβλίου της Άλκης Ζέη με τίτλο «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο με την παρουσία και της ίδιας της συγγραφέως, που έλαβε χώρα στο Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Χίου (2013). Το 2014 στη διαδικτυακή ιστοσελίδα κοινωνικού και καλλιτεχνικού χαρακτήρα «Απλωταριά» ανέλαβε την επίσημη πρώτη παρουσίαση του βιβλίου «ΔΙΣΤΟΜΟ, 10 Ιουνίου 1944, Το Ολοκαύτωμα», Έρευνα – εισαγωγή – επιμέλεια Γιώργος Χ. Θεοχάρης από τις εκδόσεις του βιβλιοπωλείου Σύγχρονη Έκφραση, που βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας το 2011 και το 2024 είχε τη φιλολογική επιμέλεια στο μυθιστόρημα του Διδάκτορος Φιλολογίας κυρίου Γεωργίου Δ. Ζερβούδη, «Γη Μήτηρ – Μια μυθιστορηματική ιχνηλασία στα μέσα του 20ού αιώνα» από τις εκδόσεις Αιγέας.
Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί στον πολιτιστικό ιστότοπο «Έννεπε Μούσα» της δασκάλας, και στιχουργού Αγγελικής Καραπάνου και στη διαδικτυακή έκδοση του περιοδικού Fractal, καθώς και στα έντυπα περιοδικά ≤To κοράλλι≥, του εκδότη και ζωγράφου Γιώργου Αντ. Γκέλμπεση και ≤Σείστρο – συν – φωνία φίλων της ποίησης στη Χίο» από τις εκδόσεις Άλφα Πι. Στο τοπικό ραδιόφωνο της Χίου «Αλήθεια» παρουσίαζε τη διετία 2014 – 2016 την εκπομπή λογοτεχνίας, κλασικής και έντεχνης μουσικής «Εν αρχή ην ο Λόγος». Ποίημά της περιλαμβάνεται στην Ανθολογία Ελληνικών Ποιημάτων με τον τίτλο «Ό,τι χαρτοκόπτει, εν τω άμα, χαρτογραφεί» του Γιώργου Χ. Θεοχάρη, Εκδόσεις Ρώμη, 2021.
Ως ερασιτέχνης φωτογράφος συνδυάζει την ποίηση με τη φωτογραφία και έχει λάβει μέρος σε εκθέσεις με τη Φωτογραφική Λέσχη Χίου, στην οποία είναι μέλος από το 2014.

«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιο περιβάλλον μεγαλώσατε και πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια στην Χίο;
ΜΑΡΙΑ ΚΛΕΙΔΑ: Μεγάλωσα με τον παππού μου, τη γιαγιά μου και τη μητέρα μου σ’ ένα νεοκλασικό σπίτι του 1957 με αυλή που περιστοιχιζόταν από δέντρα και λουλούδια. Μένω ακόμη σε αυτό το σπίτι και νιώθω την ευλογία του ήλιου και της γης από το φως της ψυχής των δικών μου ανθρώπων, που απλώνουν τα φτερά τους στη γη. Το σπίτι το έκτισε ο παππούς μου πέτρα την πέτρα κυριολεκτικά, μετά από δύο χρόνια χειρωνακτικού μόχθου στα καράβια ως πρώτος μηχανικός. Τον κρατούσε όρθιο η αγάπη για την οικογένειά του, όταν πάλευε με το θεριό, που ονομάζω «αλμυρό νερό».
Μάλιστα, έχω γράψει για την ιδιαίτερη πατρίδα μου ποιήματα στο Δημιουργικό Μέρος της διπλωματικής μου για τον Νικηφόρο Βρεττάκο.
«Π»: Τί σας ώθησε στη συγγραφή;
Μ.ΚΛ.: Η απώλεια της μητέρας μου σε ηλικία 46 ετών από μεταστατικό καρκίνου μαστού – και μάλιστα το βίωμα του θανάτου της μπροστά στα μάτια μου – όταν ήμουν 19 ετών. Υπήρξε η πιο δυνατή για μένα εκ θεμελίων συντριβή και αφόρμηση.
«Π»: Πώς βοηθά τους νέους συγγραφείς η δημιουργική γραφή;
Μ.ΚΛ.: Η Δημιουργική Γραφή περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών θεωριών της λογοτεχνίας και ένα σύνολο τεχνικών γραφής, που συμβάλλουν στον εμπλουτισμό των λογοτεχνικών δεξιοτήτων του δημιουργού. Είναι επιστήμη και τέχνη συνάμα και για μένα αποτελεί τον τρόπο που αγκαλιάζω τον άνθρωπο και τη ζωή του.
«Π»: Ως φιλόλογος, έχετε ευκολίες με την γλώσσα σας βοηθά και στην ποίηση;
Μ.ΚΛ.: Ναι, είναι πολύτιμη αυτή η συνοδοιπορία φιλολογίας και λογοτεχνίας. Η επιστήμη της φιλολογίας υπήρξε το έρεισμα και το εχέγγυο να εντρυφήσω στην ποίηση, καθώς με εφοδίασε με θεωρητικές γνώσεις και μεθοδολογικά εργαλεία, ώστε να μπορέσω να εξελίσσομαι ως δημιουργός μετά από ενδελεχή μελέτη ποιητών από την ιστορία της νεοελληνικής μας λογοτεχνίας.
«Π»: Τί είναι η ποίηση για εσάς;
Μ.ΚΛ.: Για μένα η ποίηση είναι χώμα γόνιμο και βροχή ιαματική. Είναι ένα εύφορο φως από την ανάσα του Θεού στη γη και ιώδιο που θα απλώνεται με σεβασμό πάνω στα τραυματισμένα φτερά των συνανθρώπων μου.
«Π»: Ποιήματά σας έχουν δημοσιευτεί, σκέφτεστε και την έκδοσή τους;
Μ.ΚΛ.: Ναι, αν και ένας δημιουργός δεν νιώθει ποτέ έτοιμος να εκθέσει την ψυχή του. Όμως, όταν προχωρήσει σε έκδοση, έχει ήδη κάνει ένα βήμα προς την εκπλήρωση της αποστολής του, που είναι να τεμαχίσει το σκοτάδι σε αντίδωρα ήλιου και να καταστήσει το βίωμά του αρτοφόριο αγάπης.
«Π»: Παράλληλα με αυτά είστε Πτυχιούχος Πιάνου. Μιλήστε μας για την μουσική, τι σημαίνει για εσάς;
Μ.ΚΛ.: Η μουσική για μένα είναι έκσταση. Ειδικά, τον Johann Sebastian Bach θα τον χαρακτήριζα ως τον «ορισμό» της θειότητας στην ιστορία της κλασικής μουσικής. Οι συνθετικές του πολυεπίπεδες γραμμές και ειδικά με ερμηνευτές τον Glenn Gould και τη Martha Argerich αποτυπώνουν την ενανθρώπιση του Θεού και τη θεοποίηση του ανθρώπου, όταν τα δάχτυλα των εν λόγω ερμηνευτών αγγίζουν τα ασπρόμαυρα πλήκτρα του πιάνου. Η μουσική είναι μαγεία και απελευθέρωση από τα δεσμά του επίγειου χρόνου.
«Π»: Αγαπημένοι σας λογοτέχνες;
Μ.ΚΛ.: Το πρώτο βιβλίο που διάβασα και με συνεπήρε σε ηλικία 17 ετών ήταν του Στεφάν Μαλαρμέ, «Ποίηση και Μουσική» από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Έχω μελετήσει πολλούς λογοτέχνες, καθώς θεωρώ ότι η πολυπρισματική υφολογική εμβάθυνση σε ρεύματα και εκπροσώπους γραφής είναι μια πολύτιμη πνευματική παρακαταθήκη για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της παιδείας της ψυχής. Ενδεικτικά αναφέρω μερικούς από τους αγαπημένους μου λογοτέχνες, που είναι ο Διονύσιος Σολωμός, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Νίκος Καρούζος, ο Μάρκος Μέσκος, ο Πωλ Κλωντέλ, ο Αντρέ Μπρετόν, ο Πωλ Ελυάρ, ο Τσεζάρε Παβέζε, ο Ντύλαν Τόμας.
«Π»: Τί διαβάζετε τώρα;
Μ.ΚΛ.: Τώρα διαβάζω Αργύρη Χιόνη, «Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες» από τις εκδόσεις Κίχλη.
«Π»: Πότε γράφετε;
Μ.ΚΛ.: Γράφω όταν νιώθω. Όταν ενώνομαι με τον δημιουργικό παλμό της διάδρασης με ομοτέχνους μου ή όταν με συγκινήσει βαθιά ένα φυσικό τοπίο ή ένας στίχος ή με ταρακουνήσει συθέμελα ένα γεγονός της επικαιρότητας, όπως οι καταστροφικές πυρκαγιές και οι πλημμύρες και το δυστύχημα των Τεμπών.
«Π»: Η φωτογραφία είναι το χόμπι σας;
Μ.ΚΛ.: Ξεκίνησε ως χόμπι, αλλά πλέον μετά από δέκα χρόνια ενεργούς παρουσίας σε ομαδικές εκθέσεις ως μέλος της Φωτογραφικής Λέσχης Χίου, την έχω αγαπήσει βαθιά ως τέχνη της εικόνας. Με μια φωτογραφική μηχανή ο καλλιτέχνης ερωτοτροπεί με το φευγαλέο και το αποκρυσταλλώνει σε «γεγονός» κοινωνικής, αισθητικής και πολιτιστικής δυναμικής.
«Π»: Ας επιστρέψουμε στην ποίηση. Τί πραγματεύονται τα ποιήματά σας;
Μ.ΚΛ.: Τα ποιήματά μου πραγματεύονται την επαφή με τη φύση ως βίωμα με ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό, τον έρωτα, τον θάνατο, τις οικογενειακές σχέσεις, την κοινωνική αδικία, την προσφυγιά και τις έμφυλες διακρίσεις με ιδιαίτερη ευαισθησία στην καταπίεση της γυναίκας και στα στερεότυπα που την προκαθορίζουν και στα οποία ακούσια ή εκούσια υποτάσσεται.
«Π»: Φιλόλογος, μουσικός, ποιήτρια, τρεις τίτλοι ο ένας τροφοδοτεί τον άλλον;
Μ.ΚΛ.: Η επιστήμη της φιλολογίας αποτελεί τη στέρεη βάση ενός πνευματικού οικοδομήματος και η τέχνη της μουσικής και της ποίησης, ως «συγκοινωνούντα δοχεία» με τη γόνιμη αλληλεπίδρασή τους, ανυψώνουν το οικοδόμημα με παράθυρα που έχουν αηδόνια και σπουργίτια να συντροφεύουν το βλέμμα της καρδιάς.
«Π»: Ποιά τα συναισθήματά σας την ώρα που γράφετε ένα ποίημα;
Μ.ΚΛ.: Ανάταση και συνάμα κάθαρση και λύτρωση από τα τραύματα της ψυχής και από τη βιαιότητα του ανθρώπινου προσώπου.
«Π»: Τι κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας, αν έχετε;
Μ.ΚΛ.: Ο ελεύθερος χρόνος μου είναι πολύ περιορισμένος, αλλά πρώτη μου έγνοια είναι να τον αφιερώσω σε «φωτοβόλτες» ή σε αγαπημένους φίλους, με τους οποίους προγραμματίζω συναντήσεις για καφέ ή φαγητό, αλλά πάντα με εύφορες για την ψυχή συζητήσεις.
«Π»: Η επαγγελματική αβεβαιότητα στους συγγραφείς, κρίνετε πως αποθαρρύνει τους νέους που ενδιαφέρονται;
Μ.ΚΛ.: Ναι, είναι ο βασικότερος λόγος που συνθλίβει τα όνειρα των νέων ανθρώπων, των εν δυνάμει λογοτεχνών, καθώς η οικονομική αστάθεια δεν αφήνει περιθώρια για αποκλειστική επαγγελματική ενασχόληση με τη συγγραφή.
«Π»: Ποιο το όραμά σας;
Μ.ΚΛ.: Να καταστεί η Δημιουργική Γραφή μια κινητήρια δύναμη διεπιστημονικής και διακαλλιτεχνικής συνάντησης με την πραγματοποίηση και του πρώτου φεστιβάλ ποίησης στη Χίο. Όσον αφορά την ποίηση, να πάψει να είναι μια στείρα εγκεφαλική διεργασία που απευθύνεται μόνο σε ομοτέχνους, κι αυτό θα επιτευχθεί με στίχους φτερά και στίχους καρφιά που θα αγγίζουν τον άνθρωπο που δεν έχει σχέση με αυτήν, αλλά που θα έλκεται και θα συγκινείται από το κοινό βίωμα, από την «ανθρωπινότητα» των στίχων.
«Π»: Τί προσπαθεί ο ποιητής με τις λέξεις και την ποιητική του έκφραση να μεταδώσει;
Μ.ΚΛ.: Ο ποιητής θέλει να μιλήσει για το φως και το σκοτάδι του ανθρώπου, για το ρητό και το άρρητο της ύπαρξης, για το καρδιοχτύπι θανάτου και αθανασίας, για το αγκάθι και το ρόδο του ζεστού ουρανού του.
«Π»: «Ησουν μητέρα / Και κείνα τα καρφιά στα χέρια σου / Γίνανε άστρα του ουρανού / Κι υπομονή κι ανάσταση / Γιατί με περίμενες / Ησουν μητέρα» Μιλήστε μας γι’ αυτό το ποίημά σας!
Μ.ΚΛ.: Αυτό το ποίημά μου, που είχε δημοσιευτεί τον Απρίλιο του 2023 στη ψηφιακή έκδοση του περιοδικού «Fractal» είναι ένας φόρος τιμής στη γιαγιά μου, που με πήρε κυριολεκτικά στα χέρια της, όταν ήμουν ενός έτους μετά την επιστροφή της μητέρας μου στο πατρικό της σπίτι εξαιτίας του διαζυγίου με τον πατέρα μου. Η γιαγιά μου είχε φοιτήσει μόνο στο Δημοτικό, αλλά στο βλέμμα της ήταν συμπυκνωμένη όλη η απλή σοφία του Θεού, δηλαδή η αγαθότητα της ψυχής και η γενναιοδωρία της καρδιάς. Η ζωή της στιγματίστηκε από ορφάνια σε ηλικία δύο ετών, από την προσφυγιά κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου και από την απώλεια της μητέρας μου. Κι όμως, παρ’ όλ’ αυτά παρέμεινε με όρθιο το ανάστημά της και με οδοδείκτες την απαντοχή και την αγάπη της προς εμένα, κατάφερε να με σπουδάσει και να με γαλουχήσει με τις αρχές του ανθρωπισμού και της κοινωνικής προσφοράς.
«Π»: Τί σας θλίβει;
Μ.ΚΛ.: Η αποκτήνωση του ανθρώπου, που έχει γίνει έρμαιο ενός ναρκισσιστικού εγώ, που δεν έχει ευαισθησίες και λειτουργεί χωρίς ηθική και ουσιαστική ευγένεια και καλλιέργεια σε προσωπικό, διαπροσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.
«Π»: Τί ετοιμάζετε;
Μ.ΚΛ.: Ως ανήσυχο πνεύμα, ήδη ετοιμάζω τρεις συλλογές ποιημάτων και ένα φωτογραφικό λεύκωμα, που θα ήθελα να λάβουν σάρκα και οστά, όταν το επιτρέψει η …τελειομανία μου.