Πρωτογενής τομέας και παιδεία – γράφει ο Γιώργος Πένταρης

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Πρωτογενής τομέας και παιδεία – γράφει ο Γιώργος Πένταρης

Τελικά έληξε η προεδρολογία των τελευταίων ημερών μετά την ανακοίνωση της πρότασης του κ. Μητσοτάκη για νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέσα από τα κομματικά σπλάχνα της παράταξής του. Στο προηγούμενο άρθρο μου, είχα επιχειρηματολογήσει υπέρ του κ. Βενιζέλου, αλλά στα κριτήρια επιλογής του κ. Πρωθυπουργού βάρυναν αυτά των εσωκομματικών ισορροπιών. Δεν λέω ότι είναι κακός ο κ. Τασούλας αλλά δεν είναι και Βενιζέλος. Τώρα που γράφω το άρθρο, διαβάζω στις ιστοσελίδες ότι το ΠΑΣΟΚ προτίθεται να προτείνει τον κ. Γιαννίτση, μια υποψηφιότητα που είναι κατά η γνώμη μου κατώτερη από του κ. Τασούλα, αλλά και από του κ. Βενιζέλου. Θα περιμένουμε να δούμε…

Μέσα όμως στο κλίμα της προεδρολογίας, το ΠΑΣΟΚ δια του αρχηγού του κ. Ανδρουλάκη, κατέθεσε ερώτηση στον Πρωθυπουργό, στις 14 του τρέχοντος μήνα, για την κατάσταση στον «Πρωτογενή Τομέα». Η ερώτηση του κ. Ανδρουλάκη είναι πολύ καλά τεκμηριωμένη και σίγουρα επίκαιρη γιατί βρισκόμαστε στην ελαιοκομική περίοδο με καταφανή την μεγάλη έλλειψη εργατικών / αγροτικών χεριών. Αυτά που γράφει στην ερώτησή του ο κ. Ανδρουλάκης είναι σωστά, αλλά δεν σηματοδοτούν μια νέα πολιτική ανάκαμψης του πρωτογενούς τομέα.
Πριν απ’ όλα θα πρέπει να κάνουμε μια αναφορά και να εμβαθύνουμε για τα αίτια της σημερινής κατάστασης εστιάζοντας στην αγροτική παραγωγή. Τα προβλήματα στην αγροτική παραγωγή άρχισαν να γίνονται αισθητά από τότε που ξεκίνησαν οι επιδοτήσεις των αγροτικών προϊόντων και οι αποσύρσεις στις χωματερές. Οι Έλληνες αγρότες χάρις στην ΚΑΠ της ΕΟΚ πληρώνονταν για να… ξύνονται. Είχαμε τα «στρεμματιάτικα» είτε για την σταφίδα, είτε για το βαμβάκι, είτε για τις ελιές ή για άλλα προϊόντα. Οι δηλώσεις ελαιοκαλλιέργειας στην Κρήτη είχαν ξεπεράσει την έκταση όλης της χώρας μεταξύ 1995 και 2000. Οι βαμβακοπαραγωγοί της Θεσσαλίας είχαν Αλβανούς στην δούλεψή τους και αυτοί έτρωγαν τις επιδοτήσεις (υπέρογκες επιδοτήσεις) στη Μύκονο. Αυτό δεν το έβγαλα από το μυαλό μου – μου το έχουν πει βαμβακοπαραγωγοί από τα Φάρσαλα. Ό,τι συνέβη με τα παραπάνω προϊόντα, έχει συμβεί με το σύνολο των αγροτικών μας προϊόντων, αλλά και στην αλιεία με την καταστροφή των μικρών αλιευτικών σκαφών, στην κτηνοτροφία κτλ.
Εκείνη την εποχή τα χρήματα έρρεαν από τα μπατζάκια των παραγωγών και οι κυβερνήσεις ήταν ήσυχες παρά τις σποραδικές και εποχιακές κινητοποιήσεις των τρακτέρ σε διάφορα σημεία της χώρας. Κατά συνέπεια, πολλές καλλιέργειες εγκαταλείφθηκαν και στην Δυτική Πελοπόννησο για παράδειγμα έχουμε την μονοκαλλιέργεια της ελιάς γιατί δεν απαιτεί ένταση εργασίας.
Δεν υπήρξε κανένα στρατηγικό σχέδιο από όλες τις κυβερνήσεις για να αναδιοργανώσουμε τον αγροτικό τομέα σε σύγχρονες και παραγωγικότερες βάσεις. Ένα στρατηγικό σχέδιο, αφού φαινόντουσαν τα προβλήματα των παραδοσιακών καλλιεργειών, θα ήταν η αναπροσαρμογή του αγροτικού τομέα προς την παραγωγή νέων προϊόντων, όπως π.χ. οι φράουλες, αλλά κυρίως και ο εξαγωγικός προσανατολισμός. Ένας σημαντικός αρνητικός παράγοντας ήταν και συνεχίζει να είναι η μεγάλη εξάπλωση των ΑΕΙ και ΤΕΙ σε όλη τη χώρα. Όπως έλεγε η χούντα «κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο», φτάσαμε να έχουμε κάθε πόλη και πανεπιστήμιο, κάθε χωριό και ΤΕΙ. Ο εύκολος τρόπος αποφοίτησης από το Λύκειο που συνεχίζεται και σήμερα, η εύκολη εισαγωγή σε ΑΕΙ και ΤΕΙ καθώς και η εύκολη αποφοίτηση, μετέφεραν όλο το νέο εν δυνάμει εργατικό και παραγωγικό δυναμικό σε σπουδές που δεν εξασφάλιζαν και δεν εξασφαλίζουν την εξεύρεση εργασίας γιατί υπάρχει αναντιστοιχία της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς.
Η επαγγελματική κατάρτιση ως θεσμός του εκπαιδευτικού μας συστήματος υπάρχει πάρα πολλά χρόνια και κάθε υπουργός παιδείας συρόμενος από τις μεταβολές της Ελληνικής οικονομίας και παραγωγής, προσπαθούσε να προσαρμόσει την επαγγελματική εκπαίδευση στα νέα δεδομένα χωρίς όμως ένα στρατηγικό σχέδιο που αν υπήρχε θα είχε συμπεριλάβει τον πρωτογενή τομέα.
Έψαξα τα προγράμματα σπουδών των ΕΠΑΛ αλλά δυστυχώς δεν βρήκα σοβαρή διδακτέα ύλη για τον πρωτογενή τομέα. Για να μπορέσει ο πρωτογενής τομέας να παίξει τον ρόλο του στην Ελληνική οικονομία χρειάζεται να παραχθούν νέα αγροτικά στελέχη, τα οποία θα εξελιχθούν σε επαγγελματίες και εξειδικευμένους αγρότες. Στα ΕΠΑΛ, αλλά και στις υπόλοιπες βαθμίδες της εκπαίδευσης δεν διδάσκεται ο συνεργατισμός, ο συνεταιρισμός ή η συνεργασία για την ίδρυση επιχειρήσεων. Η ιδέα του επιχειρείν είναι απούσα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα όλων των βαθμίδων, πράγμα το οποίο ιδεολογικά δεν επιτρέπει στον νέο άνθρωπο να τολμά και να ρισκάρει να ιδρύσει την δική του επιχείρηση.
Αν λοιπόν η εκπαίδευση δεν παράγει στελέχη που να βλέπουν ότι το μέλλον τους θα είναι στον πρωτογενή τομέα, τότε θα παρουσιάζεται το φαινόμενο, όπως και έγινε, του να μετακινούνται οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ και των ΓΕΛ σε ειδικότητες που αφορούν τον τριτογενή τομέα (υπηρεσίες, τουρισμός κτλ). Αυτό έχει σαν συνέπεια και τη μετακίνηση των νέων στα κέντρα που υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση υπηρεσιών τριτογενούς τομέα με αποτέλεσμα την ερήμωση της υπαίθρου. Στα παλιότερα χρόνια μια οικογένεια με δύο-τρία παιδιά πάντα το ένα έμενε στον τόπο του να αναλάβει την περιουσία της οικογένειας ενώ τα υπόλοιπα σπούδαζαν. Σήμερα η οικογένεια έχει μόνο ένα παιδί και αυτό σπουδάζει. Ποιος θα αναλάβει τα κτήματα σε λίγα χρόνια;
Η μεγάλη δυσκολία στην εξεύρεση εργατικών χεριών εκτός της υπογεννητικότητας όπως είπαμε, οφείλεται και στην δομή της ελληνικής παραγωγής. Δεν υπάρχουν αγροτικές επιχειρήσεις / εκμεταλλεύσεις μεγάλης κλίμακας που θα μπορούσαν να απασχολήσουν προσωπικό σε μόνιμη βάση στην επαρχία. Ακόμη και αυτές που υπάρχουν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της έλλειψης εργατικών χεριών. Για παράδειγμα, μεγάλη αγροτική επιχείρηση της Θεσσαλονίκης που παράγει μυρωδικά και τροφοδοτεί μεγάλες μονάδες σουπερμάρκετ σε όλη τη χώρα αντιμετωπίζει σοβαρότατο πρόβλημα από έλλειψη προσωπικού. Η κυβέρνηση είχε πει ότι θα εφαρμόσει προγράμματα εισαγωγής εργατών από άλλες χώρες, αλλά και σε αυτά τα προγράμματα υπάρχουν στρεβλώσεις. Οι περισσότεροι έρχονται – αν έρχονται – κατόπιν εορτής και στην ουσία αυτό το ζήτημα έχει αφεθεί στους πράκτορες ενοικίασης εργαζομένων. Για παράδειγμα, στην περιοχή της Ζαχάρως Ηλείας που υπάρχει μεγάλη ελαιοπαραγωγή, υπάρχει «ατζέντης» που νοικιάζει Ινδονήσιους. Ο ατζέντης πληρώνεται με 60 ευρώ την ημέρα ανά εργαζόμενο που νοικιάζει, αλλά άγνωστο το πόσο παίρνουν οι εργαζόμενοι Ινδονήσιοι.
Το μειωμένο ανθρώπινο δυναμικό του πρωτογενή τομέα έχει μια ακόμη παρενέργεια που είναι ότι δεν υπάρχει προς την κεντρική εξουσία πολιτική πίεση ώστε να ασχοληθεί σοβαρά και να εκπονήσει προγράμματα αναδιάταξης καλλιεργειών, προώθησης της τυποποίησης και των εξαγωγών. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα από το ελαιόλαδο. Το περισσότερο ελαιόλαδο της Ηλείας εξάγεται σε χαμηλές τιμές στην Ιταλία και χρησιμοποιείται για τον εξευγενισμό κατωτέρας ποιότητας και τιμής ελαιόλαδων, τα οποία όμως συσκευασμένα και ως Ιταλικά πωλούνται σε πολλαπλάσιες τιμές. Γιατί δεν συσκευάζουν και δεν εξάγουν οι ντόπιοι παραγωγοί; Γιατί δεν έχουν μάθει τί πάει να πει συνεργασία και επιχειρείν. Στην Λακωνία, για παράδειγμα, οι παραγωγοί συνεργάζονται στοιχειωδώς και πωλούν όλοι μαζί το λάδι τους σε πλειστηριασμό και πετυχαίνουν τιμή 1 ευρώ πιο πάνω από της Ηλείας!!! Φανταστείτε να το συσκεύαζαν να το εμπορευόντουσαν οι ίδιοι…
Η Ελλάδα έχει δύο μεγάλα πλεονεκτήματα όσον αφορά την αγροτική παραγωγή. Το πρώτο είναι οι ευνοϊκότατες κλιματολογικές συνθήκες και το δεύτερο είναι η ποιότητα των προϊόντων. Αν αυτά τα πλεονεκτήματα συνδυαστούν με επιστημονική καλλιέργεια όπως π.χ. στην Ολλανδία που επιτυγχάνει μείωση κόστους, ανάπτυξη του τομέα τυποποίησης, μάρκετινγκ και εξαγωγών, τότε ο αγροτικός τομέας θα αναπτυχθεί δυναμικά και θα προσελκύει συνεχώς νέους παραγωγούς όπως έγινε με την παραγωγή φράουλας στην Μανωλάδα. Τα θερμοκήπια έχουν αυξηθεί την τελευταία δεκαπενταετία πάνω από 1000%!!!
Τα παραπάνω που έγραψα σε καμιά περίπτωση δεν εξαντλούν το μεγάλο ζήτημα του πρωτογενούς τομέα. Χρειάζεται μια συνεκτική, ολοκληρωμένη και μακροχρόνια στρατηγική που θα λαβαίνει υπ’ όψη την κλιματική αλλαγή και τις παγκόσμιες συνθήκες παραγωγής και εμπορίου αγροτικών προϊόντων. Μέσα σε αυτό πλαίσιο, θα πρέπει να δει η χώρα το εθνικό πρόβλημα του πρωτογενούς τομέα που άπτεται ενός άλλου μεγαλύτερου Εθνικού προβλήματος που είναι το δημογραφικό. Καλές είναι οι επιμέρους παρεμβάσεις που ζητεί ο κ. Ανδρουλάκης αλλά χρειάζεται Εθνική Στρατηγική.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή