Συνέντευξη του ΓΙΑΝΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ (JΟΗΝ VLACHOPOULOS), Καθηγητή Πανεπιστημίου στην Μαίρη Γκιώνη – Λαρεντζάκη
Ο Γιάννης Βλαχόπουλος γεννήθηκε στο Βόλο. Σπούδασε στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Τον Αύγουστο 1965 έφυγε με υποτροφία για το Washington University, St. Louis, ΗΠΑ. Εκπόνησε και υπεράσπισε την διδακτορική του διατριβή (με θέμα σχετιζόμενο με πρόγραμμα NASA), τον Ιούλιο 1968. Τον ίδιο μήνα εξελέγη καθηγητής στο ΜcMaster University, του Καναδά, όπου συνεχίζει μέχρι τώρα. Διετέλεσε πρόεδρος της Σχολής Χημικών Μηχανικών (1985-88) και απο το 2008 είναι ομότιμος καθηγητής. Ηταν επισκέπτης καθηγητής – ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Stuttgart, Γερμανία (1975) και École des Mines (Paristech), Sophia Antipolis, Γαλλία (1981-82 και 1988-89). Είναι συχνός ομιλητής σε επιστημονικά συνέδρια και έχει δώσει διαλέξεις σε περίπου 45 χώρες. Ειδικευμένος στην υπολογιστική ρευστοδυναμική τετηγμένων πολυμερών και την εφαρμογή της στην επίλυση προβλημάτων της βιομηχανίας. Είναι συγγραφέας περίπου 300 επιστημονικών άρθρων, δυο βιβλίων και συντάκτης άλλων δυο. Έχει λάβει βραβεία και διακρίσεις για το ερευνητικό και διδακτικό του έργο και έχει δημιουργήσει και διαθέσει λογισμικά προγράμματα στις βιομηχανίες πλαστικών. Στον ελεύθερό του χρόνο ασχολείται με την άθληση και την παγκόσμια ιστορία. Έχει γράψει 5 οδοιπορικά στα αγγλικά, το πρώτο τιτλοφορείται «Στα χνάρια του Λευκάδιο Χερν (Koizumi Yakumo)», το δεύτερο «Στα βήματα του Πυθέα του Έλληνα από τη Μασσαλία», το τρίτο αφορά την κεντρική και νότια Αμερική, το τέταρτο για την Κύπρο και τα νησιά του Αιγαίου και το πέμπτο για την Άπω Ανατολή και τον Ειρηνικό.
«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιο περιβάλλον μεγαλώσατε και πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια στον Βόλο;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ: Ο Βόλος τη δεκαετία του 1950 ήταν μια πολύ όμορφη πόλη. Η οικογένειά μου δεν ήταν εύπορη, αλλά δεν μας έλειπε τίποτα σημαντικό. Η ζωή μου περιστρεφόταν γύρω από το σχολείο τον περισσότερο χρόνο και το καλοκαίρι στις παραλίες για κολύμπι. Δυστυχώς είχαμε σεισμούς τον Απρίλιο του 1955 και το σπίτι της οικογένειάς μου έπρεπε να κατεδαφιστεί, όπως η συντριπτική πλειοψηφία των σπιτιών του Βόλου. Ζήσαμε σε μια σκηνή μέχρι τον Οκτώβριο. Οι εξετάσεις του γυμνασίου γράφτηκαν κάτω από τα πεύκα και αυτό ήταν και το θέμα της έκθεσης το 1955. Tελείωσα το γυμνάσιο/λύκειο το 1960. Η τάξη μου του λεγόμενου πρακτικού τμήματος των 27 μαθητών ήταν πολύ επιτυχημένη στις εισαγωγικές εξετάσεις και τις σπουδές στο πανεπιστήμιο. Τέσσερις έλαβαν διδακτορικούς τίτλους (τρεις από εμάς γίναμε καθηγητές πανεπιστημίου). Τέσσερις έγιναν γιατροί. Τουλάχιστον έξι ακόμη έλαβαν πτυχία στη μηχανική, τη φυσική ή τη χημεία.
«Π»: Η υποτροφία σας τον Αύγουστο του 1965 από το ΕΜΠ στο Washngton University, St Louis HΠΑ, ήταν το διαβατήριο για την μετέπειτα επιστημονική πορεία σας;
Γ.ΒΛ.: Οι σπουδές μου στο ΕΜΠ υποστηρίχθηκαν με υποτροφίες και ήλπιζα να συνεχίσω τις σπουδές μου στο εξωτερικό. Μου προσφέρθηκαν υποτροφίες από τρία πανεπιστήμια των ΗΠΑ και επέλεξα το Washington University, St. Louis και το ταξίδι μου χρηματοδοτήθηκε από μια ταξιδιωτική υποτροφία Fullbright. Μόλις έφτασα είχα την αίσθηση ότι ο δρόμος προς την επιστημονική επιτυχία ήταν ορθάνοιχτος. Το μόνο που έπρεπε να κάνω ήταν να δουλέψω σκληρά στις σπουδές μου.
«Π»: Η διδακτορική σας διατριβή με θέμα σχετιζόμενο με πρόγραμμα ΝΑSΑ, τον Ιούλιο του 1968 τι περιελάμβανε;
Γ.ΒΛ.: Η διδακτορική μου διατριβή ήταν μια μελέτη για την προστασία από την υψηλή θέρμανση των οχημάτων (NASA) επανεισόδου από το διάστημα. Ανέπτυξα ένα λογισμικό υπολογιστή για τον προσδιορισμό των θερμοκρασιών και της θερμικής φόρτισης. Έκανα πειράματα μέχρι περίπου 550 βαθμούς Κελσίου. Αλλά οι θερμοκρασίες κατά την επιστροφή από το διάστημα είναι μερικές χιλιάδες βαθμούς. Έτσι, αμέσως μετά την άφιξή μου στον Καναδά τον Αύγουστο του 1968, μου ζήτησαν από την McDonnell Douglas Corporation (NASA) του St. Louis να τους βοηθήσω με τη μετατροπή του λογισμικού για πολύ υψηλές θερμοκρασίες και το έκανα. Ωστόσο, όταν τους ρώτησα εάν το τροποποιημένο λογισμικό θα χρησιμοποιηθεί για τη σεληνιακή προσγείωση του 1969 ή οποιαδήποτε άλλη εκτόξευση για το φεγγάρι, μου είπαν ότι είναι απόρρητο θέμα και δεν μπορώ να έχω τέτοιες πληροφορίες.
«Π»: Τον ίδιο μήνα Ιούλιο του 1968 εκλεγήκατε καθηγητής στο Μc Master University του Καναδά όπου είστε μέχρι τώρα. Τί θεωρείται πως κάνει αυτό το Πανεπιστήμιο να ξεχωρίζει;
Γ.ΒΛ.: Το Πανεπιστήμιο McMaster ιδρύθηκε το 1887 ως θρησκευτικό κολέγιο. Kαι το ρητό στο έμβλημά του είναι ελληνικό: «Τα πάντα εν Χριστώ συνέστηκεν». Ξεκίνησε την ανάπτυξή του τη δεκαετία του 1950 ως πανεπιστήμιο με έμφαση στις θετικές επιστήμες, τη μηχανική και την ιατρική. Είναι ένα από τα τέσσερα καναδικά πανεπιστήμια που συγκαταλέγονται στα 100 καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο. Έχουμε εξαιρετικούς καθηγητές και φοιτητές. Μια από τις προπτυχιακές μου φοιτήτριες του 1979, η Donna Strickland, έλαβε το βραβείο Νόμπελ φυσικής το 2018. Είναι πολύ σπάνιο για καθηγητή πανεπιστημίου να έχει διδάξει έναν βραβευμένο με Νόμπελ. Δεν υπάρχει πτυχιούχος ενός ελληνικού πανεπιστημίου στις θετικές επιστήμες που να έχει κερδίσει βραβείο Νόμπελ. Ο Σεφέρης και ο Ελύτης ήταν ποιητές. Οι Ελληνοκύπριοι Χριστόφορος Πισσαρίδης (Νόμπελ Οικονομίας 2010) και Ντέμης Χασάμπης (Νόμπελ Χημείας 2024) σπούδασαν στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Π»: Ως ειδικευόμενος στην υπολογιστική ρευστοδυναμική τετηγμένων πολυμερών και την εφαρμογή της στην επίλυση προβλημάτων της Βιομηχανίας, τι προβλήματα συναντάτε συνήθως;
Γ.ΒΛ.: Τα πολυμερή αναμιγνύονται με άλλα υλικά και στόχος είναι η παραγωγή πλαστικών προϊόντων, υψηλής ποιότητας και χαμηλού κόστους. Έχω εργαστεί στην παραγωγή σωλήνων μεγάλης διαμέτρου άνω του ενός μέτρου, που χρησιμοποιούνται κυρίως για αντιπλημμυρικά έργα και σωλήνων για αγγειοπλαστική διαμέτρου μικρότερης των 2 χιλιοστών. Επίσης για παραγωγή πλαστικής μεμβράνης για συσκευασίες τροφίμων, κάλυμμα καλωδίων, μπουκαλιών νερού, ανταλλακτικών αυτοκινήτων και δεξαμενές βενζίνης αυτοκινήτων. Το ετήσιο εισόδημα της παγκόσμιας βιομηχανίας πλαστικών είναι περίπου έξι φορές μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της Ελλάδας. Υπάρχουν πολλά προβλήματα που προσπαθώ να λύσω χρησιμοποιώντας μαθηματική προσομοίωση ροής σε υπολογιστή και πειράματα για τον χαρακτηρισμό των πρώτων υλών. Tα πλαστικά έχουν κακή φήμη ότι ρυπαίνουν τους ωκεανούς. Το πρόβλημα δεν είναι με τα πλαστικά αλλά με τη διαχείριση των απορριμμάτων. Έχω ασχοληθεί επίσης με την ανακύκλωση πλαστικών και τα βιοδιασπώμενα πλαστικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν τη ρύπανση που προκαλείται από τις πλαστικές συσκευασίες. Δεν αντιλαμβάνονται ότι το μέσο αυτοκίνητο έχει περίπου 400 κιλά πλαστικά και τα σύγχρονα επιβατικά αεροσκάφη έχουν περίπου το 50% του βάρους τους σε σύνθετα πολυμερή. Τα μαχητικά αεροσκάφη F-35 (που θα αποκτήσει η Ελλάδα σε λίγα χρόνια), είναι 100% από ίνες άνθρακα και πολυμερή. Τα τεράστια πτερύγια των ανεμογεννητριών είναι κατασκευασμένα από πολυμερή. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται ότι σε ένα νοσοκομείο οι περισσότερες συσκευές, τα σεντόνια, οι σωλήνες, οι σύριγγες είναι από πλαστικό. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού 2024, τα πάντα, από το κοντάρι του Μανώλη Καραλή μέχρι τα παπούτσια του Μίλτου Τεντόγλου ήταν από πλαστικό.Οι μεγάλες εποχές της ανθρωπότητας έχουν ονομαστεί από ένα υλικό: Εποχή του λίθου, εποχή του χαλκού και εποχή του σιδήρου Τώρα είναι η εποχή των πολυμερών.
«Π»: Τα δύο βιβλία που έχετε συγγράψει καθώς και τα άλλα δύο που έχετε συντάξει τι περιλαμβάνουν;
Γ.ΒΛ.: Ένα βιβλίο είναι για προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Πρόκειται για ρευστομηχανική (815 σελίδες). Τα άλλα τρία είναι τόσο για φοιτητές όσο και για μηχανικούς που εργάζονται στη βιομηχανία πλαστικών. Δύο από τα βιβλία μου και τα περισσότερα άρθρα μου είναι διαθέσιμα δωρεάν από το www.researchgate.com. Επίσης τα δύο βιβλία που έγραψα και τα 5 οδοιπορικά μου είναι διαθέσιμα δωρεάν από την ιστοσελίδα του πανεπιστημίου μου www.macsphere.mcmaster.ca (Αναζήτηση με το όνομά μου John Vlachopoulos).
«Π»: Βραβευτήκατε και διακριθήκατε αρκετές φορές για το ερευνητικό, το επιστημονικό και το διδακτικό σας έργο, ποια τα συναισθήματά σας;
Γ.ΒΛ.: Η αναγνώριση από συναδέλφους και επαγγελματικούς συνδέσμους είναι το απόλυτο βραβείο επιτυχίας για όλους τους καθηγητές πανεπιστημίου και αυτό περιλαμβάνει και εμένα. Είναι η απόδειξη ότι οι μακροχρόνιες προσπάθειες για μελέτη και έρευνα έχουν ευρύ αντίκτυπο. Αλλά η μεγαλύτερη ικανοποίηση για μένα είναι όταν ακούω έναν πρώην φοιτητή να λέει ότι η διδασκαλία και η καθοδήγησή μου ήταν καθοριστικής σημασίας για την επαγγελματική τους καριέρα και επιτυχία.
«Π»: Η αφοσίωση σας στην διδαχή, στην έρευνα, στην επιστημοσύνη και την συγγραφή, σας αφήνουν χρόνο ελέυθερο;
Γ.ΒΛ.: Είναι μόνο θέμα διαχείρισης χρόνου. Νομίζω ότι έχω πετύχει σε αυτό. Έχω καταφέρει να είμαι παραγωγικός στη δουλειά μου και ταυτόχρονα να ασχολούμαι με τα χόμπι μου όπως η άθληση, τα ταξίδια, η παγκόσμια ιστορία και οι ξένες γλώσσες. Δεν έτρεξα ποτέ μαραθώνιο αλλά ολοκλήρωσα 31 χιλιόμετρα σε πολύ καλό χρόνο το 1980. Τώρα περπατάω μερικά χιλιόμετρα καθημερινά. Συνδύασα τα επαγγελματικά ταξίδια με τα προσωπικά ταξίδια. Έχω επισκεφτεί πολλές παραλίες στα ελληνικά νησιά καθώς και στη Μεσόγειο, τον Ειρηνικό και την Καραϊβική.
«Π»: Τα οδοιπορικά στην αγλλική γλώσσα, τι χρόνο απαίτησαν;
Γ.ΒΛ.: Κάθε οδοιπορικό περιλαμβάνει περίπου 30 ιστορίες και κάθε ιστορία περιλαμβάνει μία σελίδα εικόνων και μία σελίδα κειμένου. Πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από κάθε ταξίδι διάβαζα για τη χώρα που επισκεπτόμουν. Ωστόσο, η αναζήτηση λεπτομερειών και η επιλογή φωτογραφιών απαιτούσε λίγη προσπάθεια. Μάλλον για κάθε ιστορία χρειαζόμουν μια μέρα. Αυτό σημαίνει ότι χρειάστηκα περίπου 5×30=150 ημέρες, που σημαίνει μια ανάρτηση την εβδομάδα στο Facebook, για τρία χρόνια. Το τρέχον οδοιπορικό μου έχει τίτλο «Από τη Μόσχα μέσω Σκανδιναβίας στην Αθήνα με τρένο». Βασίζεται σε ένα πραγματικό ταξίδι τον Ιούνιο – Ιούλιο 1977, εμπλουτισμένο με πιο πρόσφατες πληροφορίες.
«Π»: «Στα χνάρια του Λευκάδιου Χέρν (Koizumi Va Kumo)» του Εθνικού συγγραφέα της Ιαπωνίας. Θα μοιραστείτε μαζί μας τι σημαίνει για εσάς; Και τί σημαίνει για την Ελλάδα ο Λευκάδιος Χέρν;
Γ.ΒΛ.: Είναι πραγματικά εκπληκτικό πώς ένα Ελληνοϊρλανδό αγόρι, γεννημένο στο γραφικό νησί της Λευκάδας το 1850, έγινε ο εθνικός συγγραφέας της Ιαπωνίας παρά τη ζωή που σημαδεύτηκε από απίστευτες κακοτυχίες. Εγκαταλελειμμένος από τους δύο γονείς του σε τρυφερή ηλικία στην Ιρλανδία, αντιμετώπισε δυσκολίες από την αρχή. Η περιουσία της πλούσιας θείας του εξαφανίστηκε και στα 16 του, ένα τραγικό ατύχημα τον άφησε τυφλό στο αριστερό του μάτι. Απτόητος, έφτασε στη Νέα Υόρκη στα 19 του χωρίς τίποτα άλλο παρά την αποφασιστικότητα και τη φιλοδοξία του. Ωστόσο, αυτός ο νεαρός άνδρας, ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, έγινε λογοτεχνική δύναμη. Έγραψε πληθωρικά για εφημερίδες, μετέφρασε Γάλλους συγγραφείς στα αγγλικά και έγραψε μυθιστορήματα που άγγιζαν διάφορα θέματα. Αλλά ήταν η δουλειά του ως δεξιοτέχνης των ιαπωνικών θρύλλων και βαθύς στοχαστής στη φιλοσοφία και τη θρησκεία που του χάρισε μια σεβαστή θέση στην ιαπωνική κουλτούρα. Γνήσιος φιλόσοφος και συγγραφέας παγκόσμιας σημασίας, τα έργα του ξεπερνούν τα σύνορα και τον χρόνο!
Για τους Έλληνες που μελετούν τα γραπτά του, όχι μόνο θα συναντήσουν την ομορφιά των πλούσιων παραδόσεων της Ιαπωνίας αλλά και θα μυηθούν σε έννοιες που προκαλούν τη δυτική σκέψη. Η εμβάθυνση στον κόσμο του Lafcadio Hearn είναι κάτι περισσότερο από μια εξερεύνηση ενός λαμπρού μυαλού – είναι μια πρόσκληση να διευρύνει κανείς την κατανόηση του κόσμου, ανοίγοντας πόρτες σε ευρύτερους, βαθύτερους ορίζοντες!
«Π»: Ο Ελληνοαμερικάνος συλλέκτης Τάκης Ευσταθίου προσέφερε στο Μουσείο της Λευκάδας σπάνια βιβλία του Λευκάδιου Χερν καθώς σε βιβλιοθήκες εδω και στην Ιαπωνία. Πρόσφατα η πρεσβεία της Ιαπωνίας στην Ελλάδα, για την σύσφιξη των σχέσεων των δύο χωρών, παρουσίασε το ντοκιμαντέρ με την ζωή του Λαυκάδιο καθώς και σπάνια βιβλία του συλλέκτη Τάκη Ευσταθίου. Θεωρείτε ότι οι Έλληνες γνωρίζουν την αξία του Λευκάδιου Χερν;
Γ.ΒΛ.: Ο Τάκης Ευσταθίου κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να φέρει τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία του Λευκάδιου στη γενέτειρά του, την Ελλάδα. Όπως γνωρίζετε, ο Lafcadio είναι πολύ μεγάλοs στην Ιαπωνία με Μουσεία αφιερωμένα στη μνήμη του, ένα πάρκο που φέρει το όνομά του, προτομές σε δημόσιους χώρους και πολλά άλλα. Στην Ελλάδα ήταν ελάχιστα γνωστά για αυτόν, πριν ο Τάκης ξεκινήσει τις άοκνες προσπάθειές του. Τώρα περισσότεροι γνωρίζουν για τον Λευκάδιο τα βιβλία του και τη φιλοσοφία του, μετά από πρωτοβουλίες Τάκη. Επίσης, οι προσπάθειες του Τάκη έφεραν την Ελλάδα και την Ιαπωνία πιο κοντά, χωρίς καμία κυβερνητική παρέμβαση. Μόνο η αφοσίωση και οι προσπάθειες ενός ατόμου!
«Π»: Συμφωνείτε με την ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα;
Γ.ΒΛ.: Ιδιωτικά πανεπιστήμια υπάρχουν ήδη στην Ελλάδα και κάποια είναι πολύ καλά. Για παράδειγμα το American College of Greece ( Deree και ALBA). Τα λένε κολέγια. Στην ιδιωτική επιχείρηση, οι απόφοιτοι είναι εξίσου καλοί με εκείνους από τα δημόσια πανεπιστήμια. Όλη αυτή η φασαρία για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι για το δικαίωμα του διορισμού στο δημόσιο. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα δώσουν ανταγωνισμό στα δημόσια πανεπιστήμια και αυτό είναι καλό. Ήδη χιλιάδες Έλληνες φοιτητές σπουδάζουν σε ιδιωτικά πανεπιστήμια της Κύπρου και παίρνουν τα «μόρια» που χρειάζονται για την επαγγελματική εξέλιξη στο ελληνικό δημόσιο. Γιατί όχι και από την Ελλάδα; Επιπλέον, η Ελλάδα έχει έναν τεράστιο ιδιωτικό εκπαιδευτικό τομέα σε προπανεπιστημιακό επίπεδο. Εάν τα δημόσια λύκεια λειτουργούσαν καλά, γιατί έχουμε τόσα πολλά φροντιστήρια; Τα πανεπιστήμια είναι εξαιρετικά δαπανηρά στη λειτουργία τους. Δεν προβλέπω ιδιωτικά ερευνητικά πανεπιστήμια, αλλά προβλέπω ιδιωτικά πανεπιστήμια διδασκαλίας, τα οποία μπορούν να μειώσουν την έξοδο των Ελλήνων φοιτητών σε άλλες χώρες όπου πολλοί από αυτούς σπουδάζουν σε δημόσια ή ιδιωτικά πανεπιστήμια αμφιβόλου ποιότητας.
«Π»: Νοσταλγείτε την Ελλάδα;
Γ.ΒΛ.: Πριν από τον Covid επισκεπτόμουν την Ελλάδα τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο. Τώρα είμαι πιο προσεκτικός στα ταξίδια. Το πιο πρόσφατο ταξίδι μου ήταν τον Σεπτέμβριο με Οκτώβριο του 2024. Επισκέφτηκα τον Βόλο, την Αθήνα και τα Κύθηρα. Στα Κύθηρα παρουσίασα μια ομιλία για τη ζωή και το έργο του Λαυκάδιου. Η Ελλάδα έχει μερικές από τις καλύτερες παραλίες στον κόσμο. Έχει τόσες πολλές όμορφες τοποθεσίες και κάθε βουνό ή χωριό ή πόλη είναι γεμάτη ιστορία. Κάθε επίσκεψη στην Ελλάδα για μένα είναι ένα είδος ανανέωσης και αναζωογόνησης!
«Π»: Είστε ευχαριστημένος άνθρωπος;
Γ.ΒΛ.: Ναι, είμαι ευχαριστημένος άνθρωπος!
«Π»: Πώς βλέπετε την πορεία της ανθρωπότητας;
Γ.ΒΛ.: Πιστεύω ακράδαντα ότι η επιστήμη και η τεχνολογία θα λύσουν πολλά από τα προβλήματα της ανθρωπότητας. Ταυτόχρονα, ανησυχώ για τη χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας στον πόλεμο. Τα πυρηνικά, τα χημικά και τα βιολογικά όπλα μπορούν να εξαφανίσουν αιώνες προόδου. Στον εικοστό αιώνα η ανθρωπότητα γνώρισε δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους και το μέλλον είναι απρόβλεπτο…
«Π»: Τι ετοιμάζετε;
Γ.ΒΛ.: Σε επαγγελματικό επίπεδο, εργάζομαι στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην επίλυση προβλημάτων στη βιομηχανία. Στον ιδιωτικό μου χρόνο θα συνεχίσω να γράφω οδοιπορικά. Για το 2025 σκοπεύω να οργανώσω με τον Τάκη Ευσταθίου δύο διαδικτυακές συναντήσεις για το Λευκάδιο (μία στα ελληνικά και μια στα αγγλικά). Θα υπάρξουν σχετικές ανακοινώσεις σύντομα.
