Σοφία Φουντουλάκη: Η τέχνη δίνει νόημα στο ρευστό χάος που βιώνουμε στην εφήμερη ζωή μας

Συνέντευξη της ζωγράφου ΣΟΦΙΑΣ ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗ, στη Μαίρη Γκιώνη – Λαρεντζάκη

Η Σοφία Φουντουλάκη γεννήθηκε στα Χανιά της Κρήτης. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Είναι εικαστικός/ζωγράφος, αρθρογράφος και Διευθύντρια εικαστικών στην UNESCO Piraeus & Islands. Έχει σπουδάσει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ο.Π.Α) Οικονομικά – Ασφαλιστικά – Διοίκηση και Διαχείριση Ασφαλιστικών Οργανισμών, στο Ε.Λ.Κ.Ε.Π.Α Οικονομικά, Λογιστικά κ.λπ. Έχει τελειώσει Art στο Greek American College Athens και Art & Design στο College Vacalo. Έχει παρακολουθήσει Ιστορία τέχνης με τον Ιστορικό και Θεωρητικό της τέχνης κ. Παντελή Τσάβαλο. Είναι μέλος του Ομίλου για την UNESCO Piraeus & Islands και του ομίλου για την UNESCO Τεχνώ Λόγου και Επιστημών Ελλάδος, της Ένωσης Τεχνών Ελλάδος (Greek Art Union) και σε αριθμό επιλεγμένων εικαστικών ομίλων και οργανώσεων.
Έχει οργανώσει ατομικές εκθέσεις στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, στον Ιστορικό χώρο Γιαλί Τζαμισί στα Χανιά της Κρήτης, στον Ιστορικό χώρο Πύλη Sabbionara και έχει παρουσιάσει δείγμα του έργου της σε αριθμό ομαδικών εκθέσεων, όπως στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, στην Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών, στη Gallery TIME OF ART, στη GALLERY CHILI, στη Gallery MEDINA στη Ρώμη, στο Μερόπειο Ίδρυμα, στην 4η International Action Art Fair με την UNESCO Πειραιώς και Νήσων και την Action Art Fair, στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα Μερκούρη», στη Gallery EV στη Νέα Υόρκη κ.α.
Έχει εκπονήσει και δημοσιεύσει εργασίες για διάφορα ρεύματα ζωγραφικής και θέματα σχετικά με τις εικαστικές τέχνες.
Είναι Πρέσβειρα Ειρήνης του Παγκόσμιου Λογοτεχνικού Φόρουμ για την Ειρήνη και τα Ανθρώπινα δικαιώματα και μέλος του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ. Είναι μέλος της Επικούρειας Φιλοσοφίας «Κήπος των Αθηνών», της Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως, της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και της Διεθνούς Εταιρείας Καλλιτεχνών και Λογοτεχνών. Επίσης είναι μέλος του Πολιτικού Συνδέσμου Γυναικών (Π.Σ.Γ) και του Παρατηρητηρίου Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης (ΠΑΔΟΠ) κ.ά.

«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιό περιβάλλον μεγαλώσατε;
ΣΟΦΙΑ ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗ: Γεννήθηκα και μεγάλωσα στα Χανιά της Κρήτης. Ένας τόπος λατρεμένος η γενέθλια γη και ευλογημένος, ένα σταυροδρόμι πολιτισμών, με μοναδικές φυσικές ομορφιές, ένας αυτάρκης τόπος, γι’ αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικά δημοφιλή προορισμό!
Έφυγα από τα Χανιά τελειώνοντας τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για να ανοίξω τα φτερά μου, να συνεχίσω τις σπουδές μου και να ακολουθήσω τα όνειρά μου. Η παιδική μου πατρίδα είναι ένας τόπος άλγους και νόστου μαζί. Άλγος γιατί δεν την χάρηκα όσο θα ήθελα, αφού έφυγα νωρίς. Θυμάμαι από μικρή ηλικία την εσώτερη ανάγκη μου για προσωπική εξέλιξη και την αγάπη μου για την τέχνη, ως εγγενές χαρακτηριστικό των ανθρώπων. Είναι επίσης τόπος νόστου, γιατί ήταν χρόνια άπλετης αγάπης, τρυφερότητας, ανέμελα, ασφαλή και συνάμα χρόνια μελέτης και αναζητήσεων μεγαλώνοντας… Ακλόνητη σταθερά η οικογένεια μου στη ζωή μου, όπως σημαντική για μένα ήταν και η καλλιτεχνική μου ρίζα αφού ο πατέρας μου ήταν ένας εξαιρετικός και αυτοδίδακτος επαγγελματίας της κρητικής μουσικής.
Τα παιδικά και μαθητικά μου χρόνια τα θυμάμαι με τρυφερότητα και αγάπη γιατί επηρέασαν καθοριστικά την πορεία της ζωής μου.

«Π»: Πότε ξεκινήσατε να ζωγραφίζετε;
Σ.Φ.: Όπως προανέφερα, η έφεση προς τις καλές τέχνες είναι εγγενές χαρακτηριστικό των ανθρώπων και δεν είναι επάγγελμα αλλά βαθύτερη ανάγκη για την εξύψωση του εσώτερου εαυτού. Συνεπώς, η αγάπη μου για τη ζωγραφική ξεκινά από τα μαθητικά μου χρόνια, βραβευθείσα μάλιστα ως μαθήτρια στη ζωγραφική. Θυμάμαι ακόμα με πόση συγκίνηση και χαρά άκουγα τον καθηγητή μου να ενθαρρύνει τους γονείς μου να στηρίξουν την καλλιτεχνική μου έφεση.
Επειδή η τέχνη δεν είναι εύκολο να σου εξασφαλίσει τον βιοπορισμό για να εργαστείς απερίσπαστα με αυτή, αρχικά σπούδασα οικονομικά και εργάστηκα ως στέλεχος στο χρηματοπιστωτικό τομέα κάποια χρόνια. Πιστεύω βεβαίως ότι ο συνδυασμός της επαγγελματικής απασχόλησης με την καλλιτεχνική δραστηριότητα είναι θετικό για τον καλλιτέχνη γιατί πρέπει να είναι ενεργό μέλος της kοινωνίας, να συμμετάσχει δηλ. στο κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικό γίγνεσθαι, ενώ συγχρόνως εξασφαλίζει το βιοπορισμό του. Παράλληλα έκανα σπουδές στην τέχνη, γιατί δεν αρκεί μόνο η έφεση και η αγάπη προς την καλλιτεχνική δημιουργία. Παραιτήθηκα όμως της επαγγελματικής μου ενασχόλησης για να ασχοληθώ μονάχα με την τέχνη γιατί αυτό ήταν το δικό μου όνειρο, προσδοκώντας τη συγκίνηση και τη χαρά μέσα από την τέχνη και παράλληλα την ολοκλήρωση και την πνευματική ανάβαση.

«Π»: Τί αναζητάτε στη ζωγραφική;
Σ.Φ.: Μέσα από την τέχνη αποβλέπω στην πληρότητα του εσωτερικού μου κόσμου, στέλνοντας μηνύματα με τις σκέψεις και τα συναισθήματα μου στον θεατή, καθιστώντας αυτόν κοινωνό στο δικό μου όνειρο, στοχεύοντας παράλληλα στη συγκίνηση του, το οποίο σημαίνει και αποδοχή του καλλιτεχνικού σου έργου. Το όλον του έργου μου διαπνέεται από μια εσώτερη λογική όπου καθρεφτίζονται διαδρομές μέσα από μια σκεπτικιστική ενατένιση των ανθρώπινων που βρίσκουν καταφύγιο υπερβατικά νοήματα μέσω του χρωστήρα. Αισθάνομαι ικανοποιημένη με την εξέλιξη μου. Η τέχνη βεβαίως εξελίσσεται και οφείλει και ο καλλιτέχνης να είναι διπλά εξελίξιμος, το οποίο απαιτεί βεβαίως σκληρή δουλειά και συνεχή μελέτη της ιστορίας τέχνης ώστε να πατά σε σωστές βάσεις το έργο του και να προσδοκά την επιτυχία και την συγκίνηση από αυτό. Και το επιθυμητό δεν τελειώνει …

«Π»: Τί πρωταγωνιστεί στα έργα σας;
Σ.Φ.: Το συναίσθημα! Ό,τι επηρεάζει, ό,τι αγγίζει το συναισθηματικό μου κόσμο, αυτό αποδίδεται και στην καλλιτεχνική μου δημιουργία. Ενίοτε και μέσα από την κρυφή ματιά του αφηρημένου εξπρεσιονισμού (abstrαct expressionism) διακρίνεις την αιώρηση του συναισθήματος αλλά και στα έργα με την πιο πειστική ή παραστατική απόδοση – εκεί άλλωστε το συναίσθημα είναι πιο διακριτό.

«Π»: Η ζωή χωρίς ζωγραφική;
Σ.Φ.: Θα ακουστεί ενδεχομένως κοινότυπο αλλά αληθινό: θα αισθανόμουν ένα απέραντο κενό χωρίς την τέχνη. Διότι μου προσφέρει άπλετη ελευθερία έκφρασης, ώστε να μπορώ να καταθέσω την αλήθεια μου, τις βαθύτερες ανησυχίες μου και να εξελίσσομαι πέρα από συμβιβασμούς. Γιατί η τέχνη μου ανοίγει δρόμους φωτεινούς μαζί με την γνώση, εξυψώνει την ψυχή και κυρίως πιστεύω ότι με εξελίσσει ως άνθρωπο! Η τέχνη για μένα θα έλεγα ότι είναι ένας ασίγαστος εσωτερικός κόσμος που με οδηγεί στο παραπέρα.

«Π»: Τί είναι η τέχνη για εσάς;
Σ.Φ.: Στην ερώτηση αυτή θα ήθελα να ξεκινήσω με την απάντηση του Winston Churchill, Bρετανoύ πρωθυπουργού και του πρώτου που ζήτησε τη δημιουργία των «Ηνωμένων πολιτειών της Ευρώπης» για την εγγύηση της ειρήνης κ.λπ. Όταν λοιπόν του ζητήθηκε να πουλήσει τους πίνακες του που εκτίθεντο στην Εθνική Πινακοθήκη, για να πληρώσει για την πολεμική προσπάθεια απάντησε: «Τότε γιατί αγωνιζόμαστε;» Τρεις λέξεις και ένα τόσο βαθύ και ουσιαστικό μήνυμα!
Η τέχνη μας κρατά ζωντανούς πνευματικά και σωματικά, προσφέρει ίαση, ανακουφίζει, ενώνει τις κοινωνίες των ανθρώπων, ισχυροποιεί τα ιδεώδη ανθρωπισμού και κοινωνικής συνείδησης. θωρακίζει την κοινωνία και τονώνει το ηθικό της απέναντι στα κοινωνικά,ιστορικά και πνευματικά σπαράγματα της ανθρωπότητας κ.λπ
Όσο ουτοπικό και εάν ακούγεται, η τέχνη έχει τη δύναμη να επηρεάσει προς το καλύτερο την πορεία της ανθρωπότητας με τις ιδέες, τους προβληματισμούς που θέτει και την συναισθηματική ανθοφορία που χαρίζει γιατί μας μεταφέρει από τη σφαίρα της λογικής στη σφαίρα του συναισθήματος. Τέλος, η τέχνη παράγει πολιτισμό και αυτό τα εμπεριέχει όλα – και στην Ελλάδα ο πολιτισμός αποτελεί βασικό πυλώνα ανάπτυξης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη χώρα μας.

«Π»: Αγαπημένη σας τεχνική;
Σ.Φ.: H καλλιτεχνική έκφραση έχει ευρύ φάσμα πεδίων. Το έργο μου κινείται θα έλεγα από τον εμπρεσιονισμό έως τον εξπρεσιονισμό (παραστατικό και abstract), αλλά και της πιο παραστατικής απόδοσης με σουρεαλιστικά στοιχεία και με το δικό μου προσωπικό ύφος. Με γοητεύει επίσης η ακουαρέλα (υδατογραφία) με τα διάφανα χρώματα όπου διακρίνεται το χαρτί κάτω από τη ζωγραφική επιφάνεια κι έτσι επιτυγχάνονται λεπτές αποχρώσεις και η τέλεια απόδοση των ατμοσφαιρικών συνθηκών.
Ζωγραφίζω σε καμβά με ακρυλικά χρώματα, λάδια νερού και χρώματα ακουαρέλας, είναι οι αγαπημένες μου επιλογές. Η πινελιά μου είναι κυρίως εμπρεσιονιστική. Στη δημιουργική διαδικασία, χρησιμοποιώ πολλούς τύπους πινέλων, σπάτουλες ζωγραφικής, ρολά και ενίοτε τα δάκτυλα ανάλογα με την δημιουργία.

«Π»: Τί μας προσφέρει η τέχνη;
Σ.Φ.: Η τέχνη πρέπει να μας συγκινεί, να είναι προσιτή και κατανοητή και στον πιο απλό θεατή και να τον επηρεάζει ψυχοσυναισθηματικά, διότι μόνο έτσι επιτελείται η αποστολή της, που είναι να παραμεριστεί η βία, να εμπεδωθεί η ειρήνη. Να συνδράμει δηλαδή να ενωθούν οι κοινωνίες των ανθρώπων και να ισχυροποιηθούν τα ιδεώδη Ανθρωπισμού και Κοινωνικής Συνείδησης.

«Π»: Η θέαση ενός έργου, ενός ζωγραφικού πίνακα, είναι θεραπεία;
Σ.Φ.: Η τέχνη τέρπει την ψυχή! Είναι το αντιστάθμισμα στα μεγάλα διλήμματα, τις αγωνίες και τα αδιέξοδα του βίου μας. Νοηματοδοτεί το ρευστό χάος και το ακατανόητο που βιώνουμε στην εφήμερη και ταπεινή ζωή μας. Είναι το φως και η ελπίδα ότι η ζωή συνεχίζεται γιατί νοιώθεις την αιωνιότητα ταξιδεύοντας στα έργα τέχνης. Η σύλληψη αυτού του αιώνιου βρίσκεται στο κέντρο της τέχνης, είναι το αποκορύφωμα της ομορφιάς. ‘Οπως είχε πει ο Φιλόσοφος Amit Ray, «η ομορφιά είναι η στιγμή που ο χρόνος εξαφανίζεται. Η ομορφιά είναι ο χώρος όπου εμφανίζεται η αιωνιότητα».

«Π»: Αγαπημένα σας χρώματα;
Σ.Φ.: Κάθε χρώμα έχει τη δική του ζωτική ενέργεια, το δικό του παλμό (είτε θερμά, είτε ψυχρά), είναι υπερούσια η δύναμη τους. Συνεπώς δεν θα ξεχώριζα κάποια χρώματα ως αγαπημένα διότι δεν το θεωρώ ορθό. Η καλλιτεχνική δημιουργία που θέλεις να αποτυπώσεις στον καμβά καθοδηγεί και τη χρωματική σου παλέτα.

«Π»: Πού βρίσκετε την ομορφιά συνήθως;
Σ.Φ.: Στη ζωγραφική, την ποίηση, τη μουσική και τη δικαιοσύνη γιατί είναι ο θεμέλιος λίθος για έναν ευδαίμονα βίο. Η δικαιοσύνη με την αλήθεια αποτελούν ανάγκη για την κοινωνία, είναι όσα μας ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα πλάσματα και κάνουν τον άνθρωπο αληθινό.

«Π»: Υπάρχουν ζωγράφοι που θαυμάζετε ή έχουν επηρεάσει το έργο σας;
Σ.Φ.: Θαυμάζω ένα πλήθος από μεγάλους δημιουργούς και υποκλίνομαι στο έργο τους, όπως πολλές φορές έχω αναφέρει, με πρώτο τον μέγιστο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, του οποίου τα έργα έχουν μία οραματική δύναμη, αποκαλυπτική της καλλιτεχνικής του ιδιοφυίας! Αλλά και άλλες μεγάλες μορφές της τέχνης, των οποίων επίσης τα έργα τους αποτελούν σπουδαία μαθήματα τέχνης. Όπως, τον Τέρνερ, τον Manet, τoν Munch, τον Picasso, τον Καντίνσκι, τον Ρόθκο, τον μεγάλο Βαν Γκόγκ. Επίσης, τον Βελασκέθ, τον Μιχαήλ Άγγελο, τον Καραβάτζο και άλλους, οι οποίοι εκφράζουν ένα πιστεύω με το έργο τους και ήταν τόσο ισχυρό αυτό το πιστεύω που σημάδεψε ανεξίτηλα την καλλιτεχνική τους διαδρομή.
Προσωπικά δεν μπορώ να μιλήσω για το έργο μου, εάν δηλαδή επηρέασαν προσωπικότητες της τέχνης την καλλιτεχνική μου δημιουργία. Το έργο μου και του κάθε καλλιτέχνη θα κριθεί από τους ιστορικούς τέχνης, αλλά σίγουρα αποτελούν για μένα σπουδαία μαθήματα τέχνης και θα αποτελούν στο διηνεκές για όποιον ακολουθεί το δρόμο των καλών τεχνών .

«Π»: Η δημιουργικότητα είναι θέμα καλλιτεχνικής ευαισθησίας;
Σ.Φ.: Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι ανάγκη της ψυχής. Ο καλλιτέχνης είναι ένας ευαίσθητος άνθρωπος με έντονη συναισθηματική νοημοσύνη και δημιουργεί καλλιτεχνικά όσα απηχούν μέσα του, μέσω του χρωστήρα του,κρίνοντας τουλάχιστον από τον εαυτό μου. Το προσφυγικό ζήτημα, οι πολεμικές συρράξεις, ο ρατσισμός, η απώλεια της ζωής, τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα και άλλα, είναι ζητήματα με ισχυρούς κραδασμούς για έναν καλλιτέχνη.

«Π»: Μιλήστε μας για τις ατομικές σας εκθέσεις και τα έργα σας που κοσμούν χώρους.
Σ.Φ.: Ατομικές μου εκθέσεις έχουν φιλοξενηθεί στην ιστορική Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών, στους μνημειακούς χώρους Γιαλί Τζαμισί (ένας χώρος Ισλαμικής τέχνης του 17ου αιώνα ) στη γενέθλια γη τα Χανιά της Κρήτης και στην Sabbionara (Πύλη των Ενετικών Οχυρώσεων) της παλιάς πόλης Χανίων,από τις οποίες έχω πάρει μεγάλη συγκίνηση. Έχω επίσης παρουσιάσει τη δουλειά μου σε αριθμό επιλεγμένων εικαστικών δρώμενων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό μαζί με άξιους καλλιτέχνες.
Έχω βραβευτεί ενδεικτικά aπό την Διεθνή Πολιτιστική Ολυμπιάδα το 2022 στους Δελφούς, από την Unesco Piraeus & Islands … κι έχω λάβει αρκετές τιμητικές διακρίσεις και επαίνους, οι οποίες προσφέρουν μία ικανοποίηση αλλά έχουν, κατά την γνώμη μου, μία συμβατική αξία διότι ο καλλιτέχνης διασώζεται μονάχα με τη δουλειά του.
Έργα μου φιλοξενούνται σε Μουσεία, Πινακοθήκες, Δημόσιους Οργανισμούς, Ιδρύματα κ.α. Όπως στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Ηλιούπολης, στην Πινακοθήκη Villa Rodopi, στην Unesco Piraeus & Islands,στο Παπάφειο ίδρυμα, στο Μουσείο Καμιναράτων Κεφαλονιάς και αλλού, το οποίο είναι τιμητικό και εμπεριέχει την έννοια της αναγνώρισης του έργου του καλλιτέχνη.

«Π»: Υπάρχουν όρια στη ζωγραφική;
Σ.Φ.: Η μαγεία της τέχνης είναι η άπλετη ελευθερία έκφρασης που σου παρέχει γιατί δεν έχει όρια!
Ωστόσο αυτό που με ενοχλεί και θα το επαναλάβω και τώρα, είναι η έλλειψη υποστήριξης των καλλιτεχνών από την πολιτεία. Είναι δύσκολη η επιβίωση των καλλιτεχνών μονάχα από την τέχνη τους. Πρέπει να έχουν λύσει τα ζητήματα του βιοπορισμού τους για να μπορούν να αφοσιωθούν ολοκληρωτικά στην τέχνη τους. Με ενοχλεί επίσης το γεγονός ότι αντί να ενισχύεται η διδασκαλία των καλλιτεχνικών μαθημάτων στα σχολεία, καταργούνται! Είναι ανάγκη να λάβει τη σωστή της θέση η τέχνη στη σύγχρονη σχολική πραγματικότητα και όχι να καταργούνται καλλιτεχνικά μαθήματα.
Υπάρχει, συνεπώς, ανάγκη πολυεπίπεδης υποστήριξης της Τέχνης και του πολιτισμού στη χώρα μας γιατί η τέχνη είναι κάτοπτρο αφενός της εξέλιξης της παγκόσμιας οικονομίας και αφετέρου επηρεάζει την εξέλιξη σε διεθνές επίπεδο του πολιτισμού. Πρόσφατα κυκλοφόρησε άρθρο για επικείμενη δημιουργία «χρηματιστηρίου έργων τέχνης» με την προσδοκία ότι οι επενδυτές θα αγκαλιάσουν τα έργα τέχνης ως κατηγορία περιουσιακών στοιχείων κ.λπ Αυτό συνεπάγεται πάρα πολλά για τον τομέα των καλών τεχνών.

«Π»: Τί ετοιμάζετε;
Σ.Φ.: Στα σχέδια μου είναι η οργάνωση της επόμενης ατομικής μου έκθεσης για την οποία δουλεύω με πολύ χαρά και η προετοιμασία μου για την συμμετοχή μου στην επικείμενη Biennale από Οκτώβριο στην Ιταλία! Εν τω μεταξύ αυτό τον διάστημα συμμετέχω σε επιλεγμένες ομαδικές εκθέσεις,όπως στο Διεθνές Forum Magna Grecia στη Σικελία και σε οκτώ ακόμα πόλεις, η οποία θα μεταφερθεί και στην Ελλάδα με επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Σορβόννης Marina Gonta.
Στα Χανιά στην έκθεση για τον παγκόσμιο Έλληνα ποιητή «Κωσταντίνο Καβάφη» η οποία θα διαρκέσει έως τον Σεπτέμβριο με επιμέλεια του Ιστορικού Τέχνης κ.Κωσταντίνου Πρώιμου και του κ. Ιωάννη Αρχοντάκη.
Και στην Άνδρο στην έκθεση «ΟΝΕΙΡΙΚΑ. Μίαν Ευτυχία διαπραγματευόμουν ακόμα,Μέσα στο Όνειρο» αφιερωμένη στη σπουδαία ποιήτρια Κική Δημουλά (από 15-28 Ιουλίου) με επιμέλεια της Ιστορικού τέχνης κ. Νικολένας Καλαιτζάκη.