H σιωπή δεν είναι πάντα χρυσός – γράφει ο Θανάσης Καμπισιούλης

Η ομιλία είναι η φωνητική ανθρώπινη επικοινωνία που γίνεται με τη χρήση της γλώσσας. Κάθε γλώσσα χρησιμοποιεί φωνητικούς συνδυασμούς των ήχων, με φωνήεντα και σύμφωνα. Κατά την ομιλία ο ομιλητής μπορεί να ενημερώσει, να δηλώσει, να ζητήσει, να ρωτήσει, να πείσει ή να κατευθύνει. Να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με τον συνομιλητή του.

Με την φωνή μας, με τον γραπτό ή προφορικό λόγο φωτίζουμε ένα θέμα με το οποίο συμφωνούμε, ίσως από ένα διαφορετικό σημείο οπτικής. Ενώ όταν διαφωνούμε φωτίζουμε το ίδιο θέμα από ένα άλλο οπτικό σημείο. Δεν υπάρχει καλό ή κακό, χρήσιμο ή άχρηστο διότι και στις δυο περιπτώσεις με τη φωνή και το λόγο μας φωτίζουμε. Κατά τον Καζαντζάκη, φως θα πει να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα σκοτάδια.
Μια απλή παρατήρηση των ανθρώπων που πίνουν καφέ σε μια καφετέρια θα μας δείξει τη δύναμη της ομιλίας. Κάποιοι μπορεί να κοιτούν την οθόνη του τηλεφώνου τους κι ας είναι με παρέα, ενώ κάποιοι άλλοι συνομιλούν μεταξύ τους. Είτε συμφωνούν, είτε διαφωνούν μπορούν και επικοινωνούν, μιλάνε, χαίρονται… Στα σήριαλ της τηλεόρασης βρίσκουν λύσεις και περνούν καλύτερα όταν καταφέρνουν και μιλάνε. Όταν βρίσκουν τη δύναμη να μιλήσουν και να εξωτερικεύσουν αυτά που τους βασανίζουν αφού μεγαλώσαμε με το «η σιωπή είναι χρυσός». Η απόφαση να μιλήσεις δεν είναι εύκολη όταν έχεις μάθει να ακούς και να σωπαίνεις.
Οι παροιμίες και οι Σοφοί της Αρχαιότητας μας τόνισαν τη σημασία της σιωπής. Αυτό όμως έχει να κάνει με όσους μιλούν χωρίς να γνωρίζουν, με αυτούς που μιλούν συνέχεια, είτε γνωρίζουν είτε όχι. Ο Πυθαγόρας έλεγε πως πρέπει να σωπαίνουμε αλλά πρέπει να μιλάμε όταν έχουμε κάτι καλύτερο από τη σιωπή. Ενώ ο Σόλωνας όταν ρωτήθηκε καθώς έπινε και δεν μιλούσε, αν σιωπά επειδή δεν έχει τίποτα να πει ή επειδή είναι βλάκας, απάντησε πως κανένας βλάκας δεν μπορεί να μείνει σιωπηλός σε ένα συμπόσιο…
Πώς θα γκρεμίσουμε όλες τις πεποιθήσεις και να πούμε τη γνώμη μας όταν μάθαμε πως καλός είναι ο άνθρωπος που «στόμα έχει και μιλιά δεν έχει»; Να ξεπεράσουμε όλα τα εμπόδια που μας έκαναν να χάσουμε τη φωνή μας και να καταπιούμε τα θέλω μας. Γιατί οι άλλοι οφείλουν να καταλάβουν τι θέλουμε, τι επιδιώκουμε και ποιος είναι ο στόχος μας όταν εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε τη δύναμη να το πούμε και να το εξηγήσουμε;
Οι τσακωμοί συμβαίνουν σε όλες τις σχέσεις. Πώς όμως θα καταλάβει η σχέση μας τι ακριβώς μας ενόχλησε; Αν δεν μιλήσουμε για τα συναισθήματά μας το πιο πιθανό είναι να καταλήξουμε με σημαντικότερα προβλήματα στη σχέση μας. Βοηθάει μια ανοικτή επικοινωνία αν θέλουμε να έχουμε μια ολοκληρωμένη και υγιή σχέση. Όλα τα παραδείγματα στην αληθινή ζωή, στα βιβλία, στα σήριαλ έχουν όμορφες σχέσεις αν οι άνθρωποι επικοινωνούν και μιλούν για αυτά που τους απασχολούν.
Το ίδιο ισχύει σε όλες τις καθημερινές μας δραστηριότητες. Ακόμη και ο καρδιολόγος μας πριν αποφανθεί και βγάλει τη διάγνωσή του θα μας πάρει ένα ιστορικό. Θα μας ρωτήσει για τις συνήθειες μας, για την κληρονομικότητα, για προηγούμενες ασθένειες κλπ. Όλες αυτές οι λεπτομέρειες θα πρέπει να ειπωθούν. Δεν θα μας καταλάβει κανένας αν τα κρύψουμε βαθιά μέσα μας. Κανένας δεν είναι υποχρεωμένος να μαντέψει τι σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε ή θέλουμε.
Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, να μεταμορφώσουμε τα συναισθήματά μας σε λέξεις και προτάσεις. Χρησιμοποιώντας απλά λόγια που μας εκφράζουν καλύτερα. Χωρίς να είναι αυτοσκοπός η εύρεση λέξεων και φράσεων που εντυπωσιάζουν, αλλά δεν προσθέτουν κάποια αξία σε αυτό που νιώθουμε. Όπως έλεγε ο Άγιος Αυγουστίνος, «αν κάτι δεν εκφράζεται σωστά, δεν είναι απαραίτητα λάθος, ούτε είναι αλήθεια όταν εκφράζεται υπέροχα».

Ας απομακρύνουμε προκαταλήψεις και συνήθειες που μας κρατούν σιωπηλούς και ας μιλάμε για αυτά που μας απασχολούν. Για όλα όσα μας αρέσουν, αλλά και για αυτά που μας αφήνουν αδιάφορους. Για καθετί που μας κάνει χαρούμενους, αλλά και για αυτό που μας προκαλεί δυσφορία. Να μιλάμε για αυτά που βλέπουμε και ακούμε, αλλά κυρίως για αυτά που νιώθουμε. Για να τα βγάλουμε από μέσα μας, αλλά και για να τα καταλάβουν οι φίλοι μας, η οικογένειά μας και οι συνάνθρωποί μας.
Διαφορετικά, ύστερα από μια ζωή σιωπής πολύ εύκολα θα συμφωνήσουμε με τον επίλογο του ποιήματος του Αζίζ Νεσίν:
«Κόψε τη γλώσσα σου,
κοψ’ την αμέσως.
Δεν έχεις περιθώρια.
Γίνε μουγκός.
Αφού δε θα μιλήσεις,
καλύτερα να το τολμήσεις
κόψε τη γλώσσα σου.
»Για να είμαι τουλάχιστον
σωστός
στα σχέδια και τα όνειρά μου
ανάμεσα σε λυγμούς
και παροξυσμούς
κρατώ τη γλώσσα μου
γιατί νομίζω πως θα έρθει
η στιγμή
που δε θ’ αντέξω
και θα ξεσπάσω
και δε θα φοβηθώ
και θα ελπίζω
και κάθε στιγμή
το λαρύγγι μου θα γεμίζω
μ’ έναν φθόγγο
μ’ ένα τραύλισμα
με μια κραυγή
που θα μου λέει:
ΜΙΛΑ!»