«Η λογοτεχνία στα σχολεία θα έπρεπε να λειτουργεί με τη μορφή της ψυχοθεραπείας και όχι ως μάθημα που βαθμολογείται»

Η Αναστασία Χριστοπούλου, εκπαιδευτικός και συγγραφέας, μιλάει στη Μαίρη Γκιώνη – Λαρεντζάκη

Η Αναστασία Χριστοπούλου είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός. Γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Έχει σπουδάσει Φιλοσοφία, Παιδαγωγικά, Ψυχολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Διδακτική της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας από το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας. Έχει λάβει πιστοποιητικό κατάρτισης στην Ειδική Αγωγή και την Εκπαίδευση Ατόμων με Αναπηρία ή με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες από τη Μονάδα Αναπτυξιακής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και έχει επιμορφωθεί σε διάφορα θέματα εκπαίδευσης, διευρύνοντας τα παιδαγωγικά της ενδιαφέροντα και την αγάπη της για τη διδασκαλία. Έχει επικεντρωθεί στον όμορφο κόσμο της δημιουργικής γραφής, συμμετέχοντας, μεταξύ άλλων, στο εργαστήριο δημιουργικής γραφής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Harvard.
Τα έτη 2020-2022 παρείχε διδακτικό έργο στο πρόγραμμα του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης του ΕΚΠΑ με τίτλο «Επαγγελματική Ανάπτυξη των Εκπαιδευτικών και Αξιολόγηση», ενώ δεν σταμάτησε ποτέ να διδάσκει και να απασχολεί δημιουργικά παιδιά και εφήβους στο πλαίσιο εθελοντικών δράσεων.
Το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Γιατί δε γελούν πια οι Καρυάτιδες;» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πάπυρος, το δεύτερο με τίτλο «Ένας ΝΤΑΗΣ στο σχολείο μας» από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ενώ από τις ίδιες εκδόσεις βρίσκεται υπό έκδοση και το τρίτο της βιβλίο με τίτλο «Μα, άσε επιτέλους το βιβλίο!».

«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιό περιβάλλον μεγαλώσατε και πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια στην Κύπρο;
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: Τα πρώτα μου χρόνια τα πέρασα ως μέλος μιας διευρυμένης, παραδοσιακής οικογένειας στο κέντρο της Αθήνας. Είχα την τύχη να μένουν μαζί μας ο παππούς και η γιαγιά, οι οποίοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μου. Αφοσιώθηκαν στο μεγάλωμά μας και έτσι, τόσο εγώ όσο και ο αδερφός μου τους είχαμε μεγάλη αδυναμία. Η γιαγιά μου, μέχρι και τον Φεβρουάριο που τη χάσαμε, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μάθαινε τα πάντα για εμένα, τις επιτυχίες μου, τις αποτυχίες μου, τις σκέψεις μου…
Εξίσου κοντά μας ήταν φυσικά και οι γονείς μας. Με εκείνους, βέβαια, κάναμε άλλα πράγματα, όπως βόλτες στο Σύνταγμα, επισκέψεις σε μουσεία, θέατρα, και άλλα.
Αργότερα, στην εφηβεία μου, μετακομίσαμε οικογενειακώς στην Ανάβυσσο. Τα καλοκαίρια μου τα πέρναγα από μωρό στον επίγειο παράδεισό μου, στο όμορφο χωριό της γιαγιάς μου, το Κορυφάσιο Μεσσηνίας.
«ΠΑΛΜΟΣ»: Ως εκπαιδευτικός, μιλήστε μας για την αγάπη σας στη διδασκαλία ατόμων με αναπηρία και τα παιδιά.
Α.ΧΡ.: Λατρεύω να αλληλοεπιδρώ με τα παιδιά, να τους διδάσκω αλλά και να με διδάσκουν. Είμαστε τυχεροί όσοι έχουμε το προνόμιο να βρισκόμαστε ανάμεσα στα παιδιά. Κάθε μέρα είναι διαφορετική, δημιουργική και γεμάτη εκπλήξεις. Τα παιδιά, είτε έχουν κάποια αναπηρία είτε όχι, παραμένουν παιδιά, με αγνά συναισθήματα αυθορμητισμό και ζεστή καρδιά. Ένα χαμόγελό τους ή μια αγκαλιά τους μπορεί να αλλάξει όλη σου τη διάθεση!
«Π»: Τα βιβλία σας τί πραγματεύονται;
Α.ΧΡ.: Το πρώτο μου βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πάπυρος με τίτλο «Γιατί δε γελούν πια οι Καρυάτιδες;», πραγματεύεται την αρχαιοκαπηλία και συγκεκριμένα την κλοπή των γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν. Πρωταγωνίστρια είναι η Καρυάτιδα που μέχρι και σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Το δεύτερο βιβλίο μου, «Ένας ΝΤΑΗΣ στο σχολείο μας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, πραγματεύεται, όπως μάρτυρα εξάλλου και ο τίτλος του, τον σχολικό εκφοβισμό, ένα θέμα που ταλανίζει – δυστυχώς – ασταμάτητα το σύγχρονο σχολείο. Τέλος, το τρίτο βιβλίο, το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ψυχογιός με τίτλο «Μα, άσε επιτέλους το βιβλίο!» έχει ως κεντρικό θέμα την επικράτηση της τεχνολογίας στη ζωή μας σε βάρος των βιβλίων. Ο μικρός ήρωας φέρνει την ανατροπή και αποδεικνύει την αξία του βιβλίου!
«Π»: Τί είναι η γραφή για εσάς και γιατί γράφετε;
Α.ΧΡ.: Γράφω, γιατί εκφράζομαι! Από μικρό παιδί απολάμβανα να καταγράφω τις σκέψεις μου και τα συναισθήματά μου στο ημερολόγιό μου. Όταν κάτι με στεναχωρούσε ή όταν κάτι ήθελα να ζητήσω από τους γονείς μου, προτιμούσα να το κάνω γραπτώς με τη μορφή γράμματος. Η γραφή είναι για εμένα ένα εσωτερικό ξέσπασμα, ένας τρόπος επικοινωνίας. Η επαφή και η αλληλεπίδραση με τα παιδιά έκανε την επιθυμία μου να επικοινωνήσω μέσω της γραφής μαζί τους ακόμη πιο έντονη. Μέσω του βιβλίου μπορείς να πεις πολλά, να διαπαιδαγωγήσεις, να διδάξεις, αλλά το κυριότερο να αφυπνίσεις. Η γραφή, λοιπόν, είναι για μένα κάτι απαραίτητο, κάτι αναγκαίο, κάτι που μου επιτρέπει να ζω, να ονειρεύομαι και να δημιουργώ.
«Π»: Τί σας αρέσει να διαβάζετε;
Α.ΧΡ.: Μου αρέσει να διαβάζω μυθιστορήματα και κυρίως αυτά που βασίζονται σε αληθινές ιστορίες. Με συγκλονίζει η δύναμη κάποιων ανθρώπων και ανακουφίζομαι όταν στο τέλος βρίσκουν την αληθινή ευτυχία. Επιλέγω, επίσης, ρομαντικά μυθιστορήματα. Με ταξιδεύουν και με βοηθούν να αδειάζω το μυαλό μου. Στεναχωριέμαι για τις χαμένες αγάπες και τους ατυχείς έρωτες και νιώθω ευγνωμοσύνη που εγώ τον μεγάλο μου έρωτα τον παντρεύτηκα!
«Π»: Αγαπημένοι συγγραφείς;
Α.ΧΡ.: Πολλοί είναι οι συγγραφείς που μου έρχονται στο μυαλό. Μικρότερη λάτρευα τις φίλες και συμμαθήτριες Άλκη Ζέη και Ζωρζ Σαρή. Τώρα τελευταία μια συγγραφέας που έχει ξεχωρίσει στα μάτια μου είναι η Καίτη Οικονόμου. Έχω διαβάσει όλα τα βιβλία της αλλά δυστυχώς έφυγε νωρίς και έτσι δεν της δόθηκε η ευκαιρία να γράψει μερικά ακόμα.
«Π»: Ποιό ήταν το αγαπημένο σας βιβλίο ως παιδί και τώρα ως μεγάλη;
Α.ΧΡ.: Ως παιδί θυμάμαι να λατρεύω το παραμύθια που μου έλεγε η γιαγιά μου, ενώ μεγαλώνοντας διάβαζα ξανά και ξανά «Τα 88 ντολμαδάκια» του Τριβιζά. Με είχε εντυπωσιάσει η επιλογή που μου έδινε ως αναγνώστρια να αλλάζω την πορεία της ιστορίας. Ως ενήλικας έχω ξεχωρίσει αρκετά βιβλία, μα αν πρέπει να διαλέξω ένα θα πω το πρώτο βιβλίο της Οικονόμου που έπεσε στα χέρια μου, τη «Λευκή Ορχιδέα».
«Π»: Μιλήστε μας για τη δημιουργική γραφή και το Πανεπιστήμιο Harvard.
Α.ΧΡ.: Η αξία της δημιουργικής γραφής αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Η δημιουργική γραφή δεν έχει όριο ηλικίας. Μπορεί να σας βοηθήσει να απελευθερώσετε τη φαντασία σας και τη δημιουργικότητά της είτε είστε παιδί, είτε έφηβος, είτε ενήλικας. Αρκεί να το θέλετε! Την περίοδο που ήμουν φοιτήτρια στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών είχα ενημερωθεί για ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής που θα διεξαγόταν στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard. Έπρεπε να στείλουμε ένα κείμενό μας, το οποίο θα αξιολογούσαν οι υπεύθυνοι του σεμιναρίου, προκειμένου να επιλέξουν κάποιους από εμάς. Ήμουν ένα από αυτά τα άτομα που επελέγησαν και, έτσι, είχα τη χαρά και την τιμή να με διδάξουν ο Στρατής Χαβιαράς και η Μάρτυ Λάμπρου.
«Π»: Το διαδίκτυο, ποιά εκπαιδευτική βοήθεια δίνει στα παιδιά;
Α.ΧΡ.: Το διαδίκτυο επιτρέπει στα παιδιά να έχουν πρόσβαση στη γνώση. Ουσιαστικά καταργεί τον περιορισμό του τόπου και του χρόνου, αφού οι μαθητές μπορούν να έχουν πρόσβαση από όπου και όποτε το επιθυμούν. Μπορούν να αναζητήσουν βοήθεια για τα μαθήματα, τις λύσεις κάποιων ασκήσεων που τα έχουν δυσκολέψει, καθοδήγηση από κάποιον καθηγητή, γενικά κάθε πληροφορία που χρειάζονται. Έτσι, φυσικά, ο εκπαιδευτικός του σχολείου παύει πια να αντιμετωπίζεται ως παντογνώστης και ουσιαστικά ο ρόλος του είναι να μάθει στα παιδιά να αναζητούν στο διαδίκτυο τις κατάλληλες πληροφορίες, ελέγχοντας όμως πάντα τις πηγές, αξιολογώντας και φιλτράροντας αυστηρά καθετί που διαβάζουν.
«Π»: Πώς βγαίνουν οι τίτλοι των βιβλίων σας;
Α.ΧΡ.: Κάποιες φορές οι τίτλοι των βιβλίων έρχονται μαζί με την ιδέα, ενώ κάποιες άλλες με παιδεύουν περισσότερο. Τότε καταλήγω στον καταλληλότερο, τον πιο ταιριαστό ύστερα από πολλές αναγνώσεις ή συζητήσεις με τους ανθρώπους που εμπιστεύομαι.
«Π»: Τί πρέπει να κάνουν οι γονείς για να αγαπήσουν τα παιδιά το βιβλίο;
Α.ΧΡ.: Πρέπει αρχικά να αγαπούν και οι γονείς τα βιβλία. Αν συμβαίνει αυτό και διαβάζουν από τη βρεφική ηλικία στα παιδάκια τους βιβλία, με ενθουσιασμό, χρωματίζοντας τη φωνή τους, προσποιούμενοι τους ήρωες και μεταφέροντας στους μικρούς αναγνώστες τον ενθουσιασμό τους, τότε σίγουρα και τα παιδιά θα μάθουν να διαβάζουν. Επίσης, βασικό είναι να βλέπουν και τους γονείς τους να διαβάζουν βιβλία στον ελεύθερό τους χρόνο και όχι να τον σπαταλούν στην τηλεόραση ή στο κινητό.
«Π»: Τί ρόλο παίζει το εξωσχολικό βιβλίο στην εκπαίδευση των παιδιών;
Α.ΧΡ.: Το βιβλίο ωφελεί τα παιδιά ποικιλοτρόπως. Αρχικά, αποτελεί μια διέξοδο από την απαιτητική και κουραστική καθημερινότητα. Το παιδί δραπετεύει από το καθετί που το προβληματίζει, ταξιδεύει σε νέους κόσμους, γνωρίζει ήρωες με δυνάμεις αλλά και ελαττώματα, βιώνει μαζί τους δύσκολες καταστάσεις, αντιμετωπίζει διλήμματα, μπαίνει στη θέση του ήρωα και συλλογίζεται τι θα έκανε το ίδιο σε μια αντίστοιχη περίπτωση. Επιπλέον, το παιδί διαβάζοντας και διασκεδάζοντας, αποκτά γνώσεις ποικίλου περιεχομένου. Μαθαίνει ιστορικά γεγονότα, γνωρίζει νέες χώρες, σημαντικούς ανθρώπους και πολλά άλλα, ενώ ταυτόχρονα εμπλουτίζει το λεξιλόγιό του. Έτσι, επιλέγοντας ένα βιβλίο το παιδί τέρπεται, αποκομίζει πολύτιμες γνώσεις και προετοιμάζεται για τη ζωή.
«Π»: Οι εικόνες βοηθούν στην ανάγνωση του παιδικού βιβλίου;
Α.ΧΡ.: Η εικονογράφηση ολοκληρώνει ένα βιβλίο, ειδικά όταν αυτό απευθύνεται στις μικρότερες ηλικίες. Τα παιδιά θέλουν εικόνα, αναζητούν χρώματα. Όταν μεγαλώνουν και μαθαίνουν ανάγνωση, βλέπουμε ότι οι εικόνες σιγά σιγά περιορίζονται και αυτό συμβαίνει, γιατί τα παιδιά πλέον διαβάζοντας τα βιβλία χωρίς τη βοήθεια κάποιου, δημιουργούν εικόνες μόνα τους, καλλιεργούν δηλαδή τη φαντασία τους και ταξιδεύουν στον μαγικό κόσμο του εκάστοτε βιβλίου νοερά.
«Π»: Ποιός ο ρόλος του εκπαιδευτικού στην εποχή μας; Τί περιμένουμε να φέρει η τεχνητή νοημοσύνη;
Α.ΧΡ.: Όπως προανέφερα, ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει αλλάξει ριζικά στη σύγχρονη εποχή. Παλιότερα ο εκπαιδευτικός μετέφερε απλώς τη γνώση, τώρα μαθαίνει στα παιδιά πώς να αναζητούν μόνα τους την γνώση. Ο εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει, επίσης, κάθε μαθητή ως ξεχωριστή προσωπικότητα και οφείλει να εμπνέει, να διαπαιδαγωγεί και να διαφοροποιεί τη διδασκαλία του ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του κάθε μαθητή. Έτσι, η διδασκαλία από δασκαλοκεντρική έχει γίνει μαθητοκεντρική και αυτό είναι κάτι πολύ ευχάριστο. Αν ένας μαθητής δεν τα καταφέρνει, πρώτος από όλους πρέπει να προβληματιστεί ο δάσκαλός του.
Η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρει αλλαγές που κανείς μας δεν ξέρει κι αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω για να θωρακίσουμε τα παιδιά μας με κριτική σκέψη σε ό,τι αφορά την τεχνολογία.
«Π»: Τί αποτύπωμα θέλετε να αφήσουν τα βιβλία σας;
Α.ΧΡ.: Τα βιβλία μου, καθώς είναι παιδικά, θέλω να βοηθήσουν τους μικρούς αναγνώστες να αγαπήσουν τα βιβλία, να διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες, να μάθουν να σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους και να μεταφερθούν με τη φαντασία τους στον κόσμο και στις περιπέτειες των ηρώων.
«Π»: Πώς αντιμετωπίζονται σήμερα οι μαθησιακές δυσκολίες;
Α.ΧΡ.: Οι γονείς πρέπει να ξέρουν ότι τα παιδιά που έχουν μαθησιακές δυσκολίες δεν υστερούν των υπολοίπων, απλώς μαθαίνουν με διαφορετικό τρόπο. Αυτό είναι σημαντικό να το κατανοήσουν οι γονείς, έτσι ώστε, αν δουν την παραμικρή δυσκολία από τα πρώτα κιόλας μαθητικά χρόνια των παιδιών τους, να μη διστάσουν να τα πάνε για αξιολόγηση, καθώς με την πρώιμη ανίχνευση και αντιμετώπιση των δυσκολιών η καθημερινότητα θα γίνει πολύ πιο εύκολη για όλους.
«Π»: Διδάσκεται σωστά η λογοτεχνία στα σχολεία;
Α.ΧΡ.: Η λογοτεχνία θα έπρεπε να είναι ένα μάθημα που να μη βαθμολογείται, θα έπρεπε δηλαδή κατά τη γνώμη μου να είναι η ώρα του παιδιού, η ώρα του μαθητή. Η λογοτεχνία τέρπει τον αναγνώστη, μιλάει στην ψυχή του. Επομένως, θα ήταν φρόνιμο όταν διαβάζουμε ένα ποίημα στην τάξη, να αναμένουμε κάποια παιδιά να συγκινηθούν, να γελάσουν, να κλάψουν ή ακόμα και να μη νιώσουν τίποτα. Όλα αυτά είναι απολύτως φυσιολογικά και αποδεκτά, καθώς ο καθένας μας διαβάζει το ίδιο κείμενο με διαφορετικό τρόπο, ο οποίος εξαρτάται από τα προσωπικά του βιώματα. Καθώς, λοιπόν, η προσφορά της λογοτεχνίας είναι μεγάλη, θα έπρεπε να λειτουργεί με τη μορφή της «ψυχοθεραπείας» στα σχολεία και όχι ως ένα μάθημα όπως όλα τα άλλα, στο οποίο ο μαθητής καλείται να βαθμολογηθεί.
«Π»: Τί ονειρεύεστε;
Α.ΧΡ.: Ονειρεύομαι έναν κόσμο, όπου τα παιδιά μας θα είναι χαρούμενα και ασφαλή. Ονειρεύομαι να αφανιστεί κάθε μορφή βίας και κακοποίησης, πράγμα που μπορεί να υλοποιηθεί μόνο αν εστιάσουμε στα παιδιά μας. Τα παιδιά μας είναι η μαγιά της αυριανής μέρας και για αυτό πρέπει να επενδύουμε καθημερινά σε αυτά! Τέλος, ονειρεύομαι σε έναν κόσμο που δύει να μας εκπλήξει μια ανατολή!
«Π»: Τί σας στενοχωρεί;
Α.ΧΡ.: Με στενοχωρεί η αδιαφορία των ανθρώπων για τους συνανθρώπους τους. Επίσης, θλίβομαι πολύ με την επικράτηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και την προβολή κίβδηλων προτύπων. Πλέον τα παιδιά αποκτούν πρόσβαση σε αυτά από την πολύ νεαρή, τρυφερή τους ηλικία και δυστυχώς οι άνθρωποι που τα επηρεάζουν δεν αποσκοπούν στην ηθική και πνευματική ανάπτυξή τους αλλά στην προώθηση προϊόντων, υπηρεσιών και φυσικά στην ικανοποίηση δικών τους συμφερόντων.
«Π»: Τί ετοιμάζετε;
Α.ΧΡ.: Εκτός από το νέο μου βιβλίο που σας ανέφερα πριν, το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει τον Νοέμβριο, ολοκληρώνω κι άλλες ιστορίες με ήρωες που προσπαθούν να κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο! Τουλάχιστον στα παραμύθια αυτό είναι εφικτό…