Χωριά της Ηλείας στα ύστερα βυζαντινά και μεταβυζαντινά – οθωμανικά χρόνια

Το προηγούμενο Σάββατο 17 Φεβρουαρίου στην αίθουσα «Θάνος Κωτσόπουλος» στο ισόγειο του Δημαρχείου Γαλατσίου, έγινε η παρουσίαση του βιβλίου με τίτλο «Χωριά της Ηλείας στα ύστερα βυζαντινά και μεταβυζαντινά – οθωμανικά χρόνια» του συμπολίτη μας συγγραφέα και καθηγητή Πανεπιστημίου Κωνσταντίνου Μπασέτα.

Xρέη συντονιστή της εκδήλωσης είχε αναλάβει ο Ηλίας Ανδριόπουλος, ο οποίος αναφέρθηκε στο βιογραφικό του συγγραφέα λέγοντας ότι: «Ο Κωνσταντίνος Μπασέτας γεννήθηκε στο Χελιδόνι της επαρχίας Ηλείας. Σπούδσε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Τριπόλεως, από την οποία πήρε πτυχία δασκάλου και στο Πανεπιστήμιο του Freiburg/i Br. της Γερμανίας, από το οποίο πήρε τον τίτλο Magister Artium στα Παιδαγωγικά, την Ψυχολογία και Φιλοσοφία. Το έτος 1990 αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Παιδαγωγικής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδαξε επί σειρά ετών σε δημοτικά σχολεία, ως καθηγητής δε των Παιδαγωγικών στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης, στις Σχολές Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών καθώς και σε μεταπτυχιακά τμήματα Σπουδών. Διετέλεσε και Σχολικός Σύμβουλος της Δημοτικής Εκπαίδευσης. Έγινε Καθηγητής της Παιδαγωγικής Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο οποίο δίδαξε έως τη συνταξιοδότησή του, επί 20 συναπτά έτη.»

Στη συνέχεια ο συντονιστής έδωσε το λόγο στον πρώτο παρουσιαστή του βιβλίου, τον Γεώργιο Νικολάου, καθηγητή Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο οποίος είπε «το βιβλίο αυτό του κ. Μπασέτα είναι προϊόν εντατικής δουλειάς 10 χρόνων και είναι μια σημαντική προσφορά στην ιστορία, όχι μόνο του Ν. Ηλείας και της Πελοποννήσου, αλλά και της Ελλάδος γιατί στηρίζεται σε επίσημα αρχεία και όχι απλώς σε πληροφορίες. Γίνεται αναλυτική αναφορά σε 94 χωριά της Ηλείας από πληθυσμιακής, εθνολογικής και οικονομικής άποψης.»

Το λόγο στη συνέχεια πήρε ο Σωτήρης Σωτηρόπουλος, ιατρός και πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Δίβρης, ο οποίος αναφέρθηκε περισσότερο στα εννέα ορεινά χωριά της Ηλείας, μεταξύ αυτών και το χωριό Δίβρη από όπου και η καταγωγή του.

Τρίτος κατά σειρά παρουσιαστής – σχολιαστής ο αρθρογράφος του «Παλμού» Γιώργος Πένταρης, ο οποίος έκανε αναλυτική αναφορά στο 600 σελίδων βιβλίο λέγοντας τα ακόλουθα:

«ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ κ. ΜΠΑΣΕΤΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ»
Στο σχολείο, τότε που μαθαίναμε γράμματα, μετά την αρχαία ιστορία μαθαίναμε για την Βυζαντινή ιστορία μέχρι την πτώση της Βασιλεύουσας. Μετά σκοτάδι και η ιστορία ξεκινούσε πάλι το 1821 με την Επανάσταση, τον Κολοκοτρώνη, τον Καραϊσκάκη, τον Αθανάσιο Διάκο, τον Παπαφλέσσα και τους άλλους αγωνιστές. Όλοι οι ήρωες του 21 στόλιζαν τους τοίχους των σχολικών τάξεων πράγμα που σήμερα έχει σχεδόν καταργηθεί, γιατί λέει δεν πρέπει να ήμαστε εθνικιστές και σοβινιστές. Κρίμα στο λαό που ξεχνά την ιστορία του….
Το σκοτεινό για τα σχολιαρόπαιδα διάστημα από το 1453 μέχρι το 1821 ήταν όμως αυτό που διαμόρφωσε το νεοελληνικό πνεύμα και το περιγράφει γλαφυρά σε στυλ μυθιστορίας ο Θανάσης Πετσάλης Διομήδης με το έργο του «Οι Μαυρόλυκοι». Αν οι «Μαυρόλυκοι» είναι μυθιστορία, το έργο του καθηγητή κ. Κώστα Μπασέτα είναι ιστορία από τις πηγές (πρωτογενείς δηλαδή πληροφορίες) τουλάχιστον για ένα μέρος του Μωριά, που στην πραγματικότητα όμως ισχύει για όλη την περιοχή της Πελοποννήσου. Τα γράφω αυτά γιατί το περασμένο Σάββατο 17 Φεβρουαρίου στην ευγενώς παραχωρηθήσα αίθουσα του δημαρχείου Γαλατσίου, παραβρέθηκα στην παρουσίαση του βιβλίου του καθηγητή Μπασέτα για την ιστορία των χωριών της Ηλείας από το 1466 και εντεύθεν. Μιλάμε δηλαδή σχεδόν αμέσως μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης.
Πριν συνεχίσω, θα ήθελα να κάνω μια μικρή παρένθεση για τον καθηγητή και την γνωριμία μας. Μέσω του ΠΑΛΜΟΥ το 2014 ο «Σύλλογος των Απανταχού Λαμπεταίων» από το χωριό μου το Λαμπέτι Πύργου, έκανε μια εκδήλωση στο πνευματικό κέντρο του χωριού με κεντρικό ομιλητή τον κ. Μπασέτα με θέμα την ιστορία των χωριών της περιοχής Πύργου. Προσωπικά με ανεξάρτητη έρευνα και πριν γνωρίσω τον κ. Μπασέτα είχα καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα διαβάζοντας διάφορες έρευνες από τα Ενετικά αρχεία για την σύνθεση του ντόπιου πληθυσμού την εποχή της Ενετοκρατίας και της δεύτερης Τουρκοκρατίας. Λόγω της διπλής κατάκτησης υπάρχει ακόμη η παροιμιώδης έκφραση στην περιοχή «μακριά από τούρκικο χατζάρι και του Βενετσιάνου τις δίκες».
Είχα καταλήξει λοιπόν στο ότι όλα τα χωριά της περιοχής Πύργου της Ηλείας ήταν κυρίως αρβανιτοχώρια ή τουλάχιστο έτσι δήλωναν για φορολογικούς λόγους. Αυτή την άποψη εξέφρασε και ο κ. Μπασέτας, αλλά πολλοί την αμφισβήτησαν μη θέλοντας να αποδεχτούν την πραγματικότητα γιατί στο μυαλό τους υπήρχε η φαντασίωση του κλέους των αρχαίων προγόνων και ότι η έκφραση μιας διαφορετικής άποψης είναι ιεροσυλία. Ιεροσυλία όμως είναι να λες ότι είσαι Έλληνας και να μην έχει διαβάσει την Ιλιάδα, να μην έχεις διαβάσει την Οδύσσεια, να έχεις μαύρα μεσάνυχτα για τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και όλους τους άλλους.
Τότε λοιπόν εκτίμησα τις γνώσεις του κ. Μπασάτα και μου έκανε εντύπωση που με πληροφόρησε ότι έγραψε μια εκτενέστατη μελέτη για τα χωριά της Ηλείας από τόσο παλιά. Για παράδειγμα το Λαμπέτη πιστεύαμε ότι ήταν χωριό ιδρυθέν γύρω στο 1832 λόγω ενός χάρτη που υπάρχει στην Βουλή. Ο καθηγητής μας απέδειξε ότι υφίσταται χωρίς διακοπή τουλάχιστον από το 1461 σύμφωνα με Οθωμανικό κατάστιχο και ήταν μαζί με το χωριό Χάβαρι τα μόνα που είχαν παπά εκείνη την εποχή. Άρα παρά τις πληροφορίες ότι ήταν αρβανίτες, οι κάτοικοι ήταν χριστιανοί ή είχαν δηλώσει αρβανίτες λόγω φορολογίας, επειδή οι αρβανίτες πλήρωναν λιγότερο φόρο από τους χριστιανούς.
Ήρθε λοιπόν ο κ. καθηγητής με αυτό το πόνημα των 600 σελίδων να μας αποδείξει με στοιχεία δύο πράγματα. Πρώτα την συνεχή ύπαρξη από το 1453 των περισσότερων χωριών της Ηλείας, τον αριθμό των κατοίκων και την κοινωνική τους ζωή κατά κάποιον τρόπο, γιατί μας λέει για εκείνη την εποχή πόσοι ήταν παντρεμένοι, οι χήρες, οι ανύπαντροι, η γεωργική τους παραγωγή, η διοικητική τους διαίρεση και γενικά η επιρροή τους σε ευρύτερες περιοχές της Ηλείας όπως π.χ. είχαν το χωριό Γούμερο και η Ανδραβίδα. Το δεύτερο είναι η γλωσσική συνέχεια, η οποία δεν υπάρχει από το 1453, αλλά τουλάχιστον από το 1393 όπως μας λέει το «Χρονικό του Μωρέως». Για να πάρετε μια ιδέα για την γλώσσα μας του 1393 διαβάστε το παρακάτω απόσπασμα από το χρονικό του Μωρέως: Βουλὴν ἀπῆραν μ’ ἐκεινοὺς τοὺς τοπικοὺς Ρωμαίους, ὅπου τοὺς τόπους ἔξευραν, τοῦ καθενὸς τὴν πρᾶξιν, Κ’ εἶπαν κ’ ἐσυμβουλέψαν τους τὸ πῶς ἔνι ἡ Ἀνδραβίδα, ἡ χώρα ἡ λαμπρότερη στὸν κάμπον τοῦ Μορέως· ὡς χώρα γὰρ ἀπολυτή κοίτεται εἰς τὸν κάμπον, οὔτε πύργους οὔτε τειχέα ἔχει κἀνόλως ‘ς αὔτην.
Θέλω να πω λοιπόν ότι αυτή η μελέτη, γιατί περί μελέτης πρόκειται, θα δώσει στον αναγνώστη δύο πράγματα. Πρώτα τις ιστορικές πληροφορίες για τα χωριά της Ηλείας και στον μελετητή θα του δώσει πηγές και πληροφορίες για δευτερεύουσα έρευνα όπως π.χ. πόση ήταν η συνολική φορολογία της ευρύτερης περιοχής της Ηλείας, πληθυσμιακά στοιχεία, γεωργική παραγωγή και για παράδειγμα γιατί δεν υπήρχε φορολογία στα αρνιά και υπήρχε στους χοίρους;
Το δεύτερο και κατά τη γνώμη μου σημαντικότερο είναι ότι δίνονται τα ερεθίσματα ώστε να σχηματίσουμε στο μυαλό μας εικόνες και να ταξιδέψουμε νοερά σε εκείνα τα χρόνια και να σκεφτούμε πώς ζούσαν οι πρόγονοί μας, τί παρήγαγαν και τί έτρωγαν πότε γλεντούσαν σε γάμους ή πανηγύρια, πώς άντεχαν την βαριά φορολογία, τί έκαναν αν αρρώσταιναν και πολλά άλλα. Το βιβλίο δεν περιορίζεται όμως μόνο σε αυτά, αλλά και στην συμβολή όλων των χωριών στον Εθνικό Αγώνα του 1821. Είναι ένα έργο εξαιρετικό και αν και πολυσέλιδο διαβάζεται πολύ ευχάριστα και είμαι βέβαιος ότι όσοι το προμηθευτείτε πραγματικά θα το απολαύσετε.
Εύχομαι στον καθηγητή να είναι το βιβλίο του καλοτάξιδο και να γίνει μια πηγή και βάση για νεότερους μελετητές.

Την παρουσίαση έκλεισε ο ίδιος ο συγγραφέας, εκφράζοντας τις ευχαριστίες του προς όλους.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Δήμαρχος Γαλατσίου Γιώργος Μαρκόπουλος, ο βουλευτής Ηλείας του ΣΥΡΙΖΑ Διονύσης Καλαματιανός, εκπρόσωποι των βουλευτών Μιχάλη Κατρίνη ΠΑΣΟΚ και Διονυσίας Αυγερινοπούλου Νέας Δημοκρατίας. Τέλος χαιρετισμό έστειλε ο Δημήτρης Αβραμόπουλος, βουλευτής Ηλείας της Νέας Δημοκρατίας. Συγχαρητήρια επιστολή έστειλε και ο Μητροπολίτης Ηλείας κ. Αθανάσιος.

Όσοι θέλουν να προμηθευτούν το βιβλίο του κ. Μπασέτα μπορούν να καλούν στο 6977184020.

• ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Στις 17 Φεβρουαρίου τρ. έ., παρουσιάσαμε στην αίθουσα “Θάνος Κωτσόπουλος” στο ισόγειο του Δημαρχείου Γαλατσίου το βιβλίο μου με τίτλο “Χωριά της Ηλείας στα ύστερα βυζαντινά και μεταβυζαντινά – οθωμανικά χρόνια” με επιτυχία. Επειδή η επιτυχία της παρουσίασης του βιβλίου οφείλεται κυρίως στους υποστηρικτές και παρουσιαστές της εκδήλωσης, όπως ασφαλώς και στους παρευρεθέντες σε αυτήν, θα ήθελα μέσα από την αγαπητή εφημερίδα “Παλμός” να τους ευχαριστήσω δημόσια.
Έτσι θα ήθελα να ευχαριστήσω:
1) Όλους τους αγαπητούς μου συμπολίτες από το Γαλάτσι, από την Ηλεία και την ιδιαίτερη πατρίδα μου το Χελιδόνι που ήταν παρόντες στην παρουσίαση του εν λόγω βιβλίου.
2) Τον Δήμαρχο Γαλατσίου κ.Γεώργιο Μαρκόπουλο, ο οποίος μας παραχώρησε για την παρουσίαση του βιβλίου τη φιλόξενη αίθουσα “Θάνος Κωτσόπουλος“ στο ισόγειο του Δημαρχείου Γαλατσίου, όπως και τον Αντιδήμαρχο επί των πολιτιστικών πραγμάτων του δήμου Γαλατσίου κ. Σπύρο Αργυρό.
3) Τον Σύλλογο του αγαπητού μου ηλειακού χωριού Λαμπέτι και την πρόεδρό του, που συνέδραμε στην παρουσίαση του βιβλίου.
4) Την εφημερίδα του Γαλατσίου “Παλμός” και τον διευθυντή της, κ. Βασίλη Γιαννακόπουλο, εκλεκτό συμπολίτη Γαλατσίου και συμπατριώτη μου από την Ηλεία και
5) Όλους τους αγαπητούς παρουσιαστές του βιβλίου που συμμετείχαν στο πάνελ, ονομαστικά:
– Tον αγαπητό μου συνάδελφο, καθηγητή Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κ. Γεώργιο Νικολάου
– Το εκλεκτό τέκνο της Δίβρης, ιατρό και Πρόεδρο του Πνευματικού Κέντρου Δίβρης και εξαίρετο φίλο, κ. Σωτήρη Σωτηρόπουλο
– Τον συμπατριώτη μου από το Λαμπέτι Ηλείας κ. Γεώργιο Πένταρη, μαθηματικό και αρθρογράφο και
– Τον συντονιστή της παρουσίασης του βιβλίου κ. Ηλία Ανδριόπουλο, κοντοχωριανό μου και γνωστό συμπολίτη μας στο Γαλάτσι από την εν γένει δράση του στην πόλη του Γαλατσίου, ως προέδρου κ.λπ. της ομάδας “Δράση” Γαλατσίου.
Με εξαιρετική τιμή,
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΑΣΕΤΑΣ
Καθηγητής Πανεπιστημίου