«Το θέατρο δεν δίνει έτοιμες απαντήσεις αλλά μας υποβάλλει σε συλλογισμούς για τα μεγάλα υπαρξιακά ζητήματα»

Ο θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης ΝΙΚΟΣ ΟΡΛΩΦ μιλάει στη Μαίρη Γκιώνη – Λαρεντζάκη

Ο Νίκος Ορλώφ είναι σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας – αν και οι ακαδημαϊκές σπουδές του είναι στην επιστήμη της ιατρικής με ειδικότητα τη ρευματολογία. Τον κέρδισε το θέατρο όπου έχει γράψει και σκηνοθετήσει τα εξής έργα: «Waiting room» στο θέατρο Επί Κολωνώ (2016), «Θεία Τραγωδία» (2016), «Το άσμα της Λιογεννητης» (2017), «Το τσίρκο του έρωτα» (2018) και «Πρόταση γάμου στην Περσεφόνη» (2019) στο θέατρο Παραμυθίας ενώ το 2022 ανέβηκε στο θέατρο Εύπολις το έργο του «Ένας έντιμος κλέφτης». Φέτος σκηνοθετεί πάλι στο ίδιο θέατρο το έργο της Ζωής Μπέλα «Κόσμος Αλλιώς».
Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Εύπολις την περίοδο 2020-2023 ενώ είναι από το 2018 μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών. Ως ραδιοφωνικός παραγωγός έχει κάνει εκπομπές στον toc radio το διάστημα 2017-2020.

«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιό περιβάλλον μεγαλώσατε και πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;
ΝΙΚΟΣ ΟΡΛΩΦ: Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Μεταμόρφωση Αττικής. Κατάγομαι από φτωχή οικογένεια αλλά παρά τις όποιες οικονομικές δυσκολίες μόνο ευχάριστες αναμνήσεις έχω από την παιδική μου ηλικία. Βλέπετε στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 υπήρχε μια γενικότερη συγκρατημένη αισιοδοξία και αυξημένες προσδοκίες για ένα καλύτερο μέλλον στη χώρα. Αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα διάχυτου οπτιμισμού δεν με άφησε ως παιδί ανεπηρέαστο. Ανεμελιά, ποδόσφαιρο με τους φίλους, επιτραπέζια παιχνίδια με την οικογένεια, οι επικίνδυνα υπέροχες μαγειρικές της μητέρας μου, τα αστεία και η ευφρόσυνη διάθεση του πατέρα μου ήταν το πλαίσιο των παιδικατων μου. Δεν ξέρω αν ήταν ιδανικό, σίγουρα όμως διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα μου. Συχνά ανατρέχω σε εικόνες της παιδικής μου ηλικίας όταν θέλω να αναζητήσω ένα ουσιαστικό ψυχολογικό έρεισμα σε δύσκολες στιγμές της καθημερινότητάς μου.
«Π»: Πώς συνάδει η ιατρική με το θέατρο;
Ν.ΟΡ.: Μελετώντας την Ιστορία της Ιατρικής επιστήμης παρατηρούμε ότι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα απέναντι στους γιατρούς δημιουργήθηκε μια αμφίρροπη και αμφίθυμη στάση και συμπεριφορά θαυμασμού και αρνητικής κριτικής ταυτόχρονα ανεξάρτητα από την περίοπτη σχέση που είχαν οι σπουδαίοι γιατροί στη συνείδηση των ανθρώπων. Αυτή η εικόνα δέους φόβου αλλά και θαυμασμού πέρασε και στο θέατρο. Ετσι δίπλα στον εμπειρικό τσαρλατάνο γιατρό της λαϊκής κωμωδίας, έχουμε και τον γιατρό διανοούμενο και οραματιστή του μέλλοντος όπως εμφανίζεται στο θέατρο των Ιδεών. Δεν είναι τυχαίο που σπουδαίοι θεατρικοί συγγραφείς ήταν γιατροί όπως ο Τσέχωφ, ο Σίλερ, ο Σνίτσλερ και ο δικός μας Νίκος Ζακοπουλος. Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εμάς τους γιατρούς, όχι μόνο η μελέτη της συμπεριφοράς του ανθρώπινου σώματος, αλλά και αυτή της ψυχής αφού είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Και στόχος του θεάτρου είναι η ανατομία της ανθρώπινης ψυχής!
«Π»: Τί είναι το θέατρο για εσάς;
Ν.ΟΡ.: Το θέατρο αποτελεί χώρο ελεύθερης πνευματικής δημιουργίας, γόνιμης φαντασίας, παιχνιδιού και αυτοψυχανάλυσης. Δεν είναι μόνο αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητάς μου αφού αφιερώνω αρκετές ώρες την εβδομάδα σε αυτό – είτε ως σκηνοθέτης είτε ως δάσκαλος Υποκριτικής – αλλά κυρίως αποτελεί τρόπο, στάση ζωής και αντίληψης απέναντι στα σημαντικά ζητήματα της ζωής. Η οπτική σου αλλάζει όταν γνωρίζεις και ανακαλύπτεις αθέατες πλευρές του εαυτού σου. Όπως έλεγε κι ο Πολ Ελυάρ υπάρχει και ένας άλλος κόσμος αλλά είναι μέσα σε αυτόν εδώ.
«Π»: Ως ιατρός, κρίνετε ότι το θέατρο έχει ενδογενείς θεραπευτικές ιδιότητες;
Ν.ΟΡ.: Βοηθάει στο να κατανοήσεις βαθύτερο τον εσωτερικό σου κόσμο να σκάψεις στα πιο βαθιά και σκοτεινά λαγούμια της ψυχής ώστε να μπορέσεις να αναδυθείς στην επιφάνεια σοφότερος και συναισθηματικά πλουσιότερος. Ανακαλύπτεις πλευρές του εαυτού σου που αγνοούσες και αντιλαμβάνεσαι καλύτερα τα βαθύτερα αίτια και τους στόχους των ανθρωπίνων πράξεων και επιλογών. Λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά, σε λυτρώνει. Αλλωστε σε αρκετές περιπτώσεις αποτελεί μέρος τόσο της Ψυχιατρικής και Νευρολογικής θεραπείας απέναντι σε σοβαρά ψυχοσωματικά σύνδρομα όσο και μέρος της ψυχολογικής υποστήριξης σε ασθενείς που την χρειάζονται.
«Π»: Τί είναι τέχνη για εσάς;
Ν.ΟΡ.: Η Τέχνη είναι η αναζήτηση και ανάδειξη του ωραίου σε όλες του τις εκφάνσεις. Ενας δημιουργικός τρόπος έκφρασης του εσωτερικού μας κόσμου. Είναι παιχνίδι με όρους αισθητικούς, παιδεία πνευματική και ψυχική καλλιέργεια, βαθύτερη επικοινωνία με τον κόσμο γύρω μας, συνεχής αποδόμηση και αναδόμηση της πραγματικότητας και στη σπουδαιότερη μορφή της ανατροπή των στερεοτύπων και των δομών που την κατατρυχουν καθιστώντας την ανιαρή. Η Τέχνη είναι γενεσιουργός αιτία Πολιτισμού. Η μεγάλη Τέχνη δεν προσφέρεται για αφρώδη διασκέδαση αλλά για ουσιαστική ψυχαγωγία. Να γίνει Τέχνη η ζωή. Αυτός είναι ο στόχος κάθε σπουδαίου καλλιτέχνη.
«Π»: Κατανούμε καλύτερα τον κόσμο μέσω του θεάτρου;
Ν.ΟΡ.: Μέσω του θεάτρου κατανοούμε εν πρώτοις τον ίδιο μας τον εαυτό και εν δευτέροις τον κόσμο γύρω μας. Ετσι βελτιώνουμε την σχέση του εγώ με τον άλλον και αντιλαμβανόμαστε καλύτερα ποια πρέπει να είναι η στάση και συμπεριφορά μας απέναντι σε ό,τι μας περιβάλλει. Βελτιώνει σημαντικά την αντιληπτική μας ικανότητα και θέτει ερωτήματα και προβληματισμούς στα μεγάλα υπαρξιακά ζητήματα. Δεν δίνει έτοιμες, προκάτ απαντήσεις αλλά μας υποβάλλει σε σκέψεις και συλλογισμούς. Αυτή άλλωστε είναι η μεγαλύτερη δύναμη του θεάτρου. Να ενεργοποιήσει το θυμικό και να ενισχύσει τις σωματικές και πνευματικές σου λειτουργίες.
«Π»: Πότε ξεκινήσατε το μαγικό ταξίδι στο θέατρο και τη συγγραφή θεατρικών έργων;
Ν.ΟΡ.: Το ταξίδι στο μαγικό κόσμο του θεάτρου ξεκίνησε με την ιδιότητα του θεατή και φανατικού θεατρόφιλου. Θυμάμαι ότι από το 1998 έως το 2012 παρακολουθούσα περίπου 150 παραστάσεις το χρόνο – νούμερο ασύλληπτο για τα δεδομένα του μέσου θεατή. Μάλιστα το 2010 βραβεύτηκα από το Αθηνόραμα για την αξιολόγηση 139 παραστάσεων που είχα παρακολουθήσει εκείνη την χρονιά!
Ακολουθως παρακολούθησα σεμινάρια Υποκριτικής και Σκηνοθεσίας σε διαφορετικές δραματικές σχολές ενώ παράλληλα άρχισα δειλά να γράφω τα πρώτα μου θεατρικά έργα το 2014. Ετσι μόλις τελείωνα τα μεσημέρια τη δουλειά μου στο Νοσοκομείο, καταπιανόμουν αμέσως μετά με το θέατρο και την μουσική αφιερώνοντας σε αυτά τον περισσότερο από τον ελεύθερο χρόνο μου. Το 2015 σκηνοθέτησα το πρώτο θεατρικό μου έργο με τίτλο «Πρόταση Γάμου στην Περσεφόνη» στο θέατρο Επί Κολωνώ. Από τότε μέχρι σήμερα γράφω και σκηνοθετώ τις παραστάσεις που ανεβάζω ενώ παράλληλα διδάσκω Υποκριτική μόλις βρω τον διαθέσιμο απαιτούμενο χρόνο.
«Π»: Μιλήστε μας για το θεατρικό έργο της Ζωής Μελά «Κόσμος Αλλιώς» που σκηνοθετείτε για δεύτερη φορά.
Ν.ΟΡ.: Το θεατρικό έργο της Ζωής Μπέλα ανεβαίνει αυτό το διάστημα στο θέατρο Ευπολις. Παιζεται κάθε Κυριακή στις 20.30. Εγώ υπογράφω τη σκηνοθεσία και ερμηνεύουν επί σκηνής η Γεωργία Τρίτση και η Ζωή Μπέλα συγγραφέας του έργου. Πρόκειται για τις ιστορίες δύο γυναικών που δίνουν το δικό τους αγώνα επιβίωσης σε έναν κόσμο σκληρό και άδικο. Το έργο απέσπασε το πρώτο βραβείο θεατρικού έργου το 2019 από την Ένωση Ελλήνων Σεναριογράφων. Είναι χαρά και τιμή μου που το σκηνοθετώ. Η συνεργασία μου με τις ηθοποιούς μου άψογη!
«Π»: Γράφετε και σκηνοθετείτε τα έργα σας. Θεωρείτε ότι η δική σας οπτική γωνία δημιουργεί στον θεατή ολοκληρωμένη εικόνα;
Ν.ΟΡ.: Στο θέατρο πάμε για να δούμε τη ματιά του σκηνοθέτη πάνω στο έργο κι όχι του συγγραφέα. Ο συγγραφέας μας παραδίδει ένα κείμενο και εναπόκειται στον σκηνοθέτη να το μετατρέψει σε σκηνική πράξη. Το κείμενο είναι η αφορμή για να φτιάξουμε και να οργανώσουμε μια παράσταση. Αποτελει πηγή έμπνευσης δεν είναι όμως το παν. Το σκηνικό κείμενο είναι αυτό που έχει μεγαλύτερη σπουδαιότητα κι αυτό είναι δουλειά του σκηνοθέτη. Δεν πάμε στο θέατρο για να δούμε τον Άμλετ του Σεξπηρ αλλά τον Άμλετ του Λιβαθινού, του Οστερμαγιερ κλπ. ενώ τον Σεξπηρικό υπέροχο ποιητικό λόγο μόνο τον ακούμε. Αυτό που βλέπουμε είναι οι δράσεις των ηθοποιών που καθορίζονται και οργανώνονται από τον σκηνοθέτη.
Προσωπικά, θα μου άρεσε να δω τα έργα μου σκηνοθετημένα από άλλους και δεν θεωρώ τη δική μου σκηνοθετική ματιά σε αυτά καλύτερη ή χειρότερη. Είναι διαφορετική και ιδιαίτερη όπως είναι και κάθε άλλου σκηνοθέτη χωριστά.
«Π»: Ποιά παράσταση ή έργο ξεχωρίζετε;
Ν.ΟΡ.: Από τα δικά μου έργα που έχω σκηνοθετήσει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου έχει το «Τσίρκο του Έρωτα». Πρόκειται για ένα ερωτικό τρίγωνο στο εσωτερικό ενός θιάσου τσιρκολάνων που περιοδεύει στην Γαλλική επαρχία. Μια ιστορία αγάπης με τραγική κατάληξη αλλά παρόλα αυτά το φινάλε του έργου μας επιφυλάσσει μια ευχάριστη έκπληξη. Πρόκειται για μία παράσταση βαριετέ. Μεταφερόμαστε στον κόσμο του τσίρκου κι επί σκηνής παρακολουθούμε εντυπωσιακά νούμερα από ακροβάτες ζογκλέρ χορευτές μουσικούς ενώ υπάρχει βέβαια και ο κλόουν που είναι sine qua non για έναν τέτοιο θίασο. Αγαπώ όλα μου τα έργα και παραστάσεις αλλά σε αυτό έχω ας πούμε μεγαλύτερη αδυναμία.
«Π»: Ποιόν θεατράνθρωπο θαυμάζετε;
Ν.ΟΡ.: Από τον διεθνή χώρο τον σκηνοθέτη Πήτερ Μπρουκ και τον συγγραφέα Λουίτζι Πιραντέλο. Από τους δικούς μας ξεχωρίζω τον συγγραφέα Βασίλη Ζιώγα. Δεν είναι τυχαία η επιλογή των συγκεκριμένων συγγραφέων αφού και οι δύο υπηρέτησαν το θέατρο του Παραλόγου με τρόπο ευφυή και ευφάνταστο. Όσο για τον Πήτερ Μπρουκ είχα την τύχη να προλάβω να δω δύο σκηνοθετικές του δουλειές και είχα μείνει ενεός από το θάμβος των εντυπώσεων.
«Π»: Αγαπημένοι σας θεατρικοί συγγραφείς.
Ν.ΟΡ.: Εκτός από τους προαναφερθέντες συγγραφεις ψηλά στη γκάμα των προτιμήσεων μου βρίσκονται ο Ευγένιος Ο’ Νηλ, ο Άρθουρ Μίλερ κι ο Τενεσί Ουίλιαμς. Από τους δικούς μας ο Μανιώτης.
«Π»: Ποιά θεατρικά έργα θα θέλατε να έχετε γράψει;
Ν.ΟΡ.: Θα ήθελα να έχω γράψει το «Ποιός φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ» του Έντουαρντ Άλμπι, το «Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα» του Ευγένιου Ο Νηλ, το «Δεσποινίς Τζούλια» του Αυγούστου Στρίμπεργκ και το «Τέλος του παιχνιδιού» του Σάμιουελ Μπέκετ. Από Νεοελληνικά κείμενα την «Κωμωδία της μύγας» του Βασίλη Ζιώγα και το «Μάνα μητέρα μαμά» του Γιώργου Διαλεγμένου.
«Π»: Υπάρχουν αυτοβιογραφικά κομμάτια στα έργα σας;
Ν.ΟΡ.: Έχω την βεβαιότητα ότι σε κάθε θεατρικό έργο ενυπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα κι εγώ δεν θα μπορούσα να αποτελέσω εξαίρεση. Πάντα εμφορούμενος από την πραγματικότητα, γύρω μου χτίζω τους θεατρικούς μου ήρωες που καθένας τους φέρνει κι ένα κομμάτι από μένα. Για την ακρίβεια καθένας τους αντιπροσωπεύει έναν από τους πολλούς εαυτούς – πρόσωπα που φέρουμε μέσα μας και που στη ζωή και στον επαγγελματικό μας χώρο δυσκολευόμαστε να εκφράσουμε από φόβο μήπως δεχτούμε επικριτικά σχόλια και περιφρόνηση. Για να θυμηθούμε λίγο τον Πιραντέλο στο θέατρο αυτά τα πρόσωπα αναζητούν συγγραφέα για να αποκαλυφθούν.
«Π»: Πώς είναι οι σχέσεις σας με τους ηθοποιούς;
Ν.ΟΡ.: Οι σχέσεις με τους ηθοποιούς μου είναι μέχρι τούδε άριστες. Με εξαίρεση μία ηθοποιό που υποχρεώθηκα να απομακρύνω λόγω ασυνέπειας στο ωράριο των προβών, σε όλες μου τις παραστάσεις η συνεργασία μου με τους ηθοποιούς μου ήταν εξαιρετική. Τους είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Μάλιστα στην τελευταία μου σκηνοθετική δουλειά, στην παράσταση «Κόσμος Αλλιώς» οι δύο γυναίκες ηθοποιοί υπηρέτησαν υποδειγματικά το σκηνοθετικό μου όραμα και βοήθησαν να αναδειχθούν με σκηνική σαφήνεια οι πολλές διαφορετικές πτυχές του έργου.
«Π»: Αλήθεια, υπάρχει ρόλος που θα θέλατε να ερμηνεύσετε εσείς;
Ν.ΟΡ.: Τον βασιλιά Ληρ του Σεξπηρ και τον Κοβάλσκι από το Λεωφορείο ο πόθος του Τενεσί Ουίλιαμς.
Βέβαια υπάρχουν και δεκάδες άλλοι που θα ήθελα να ερμηνεύσω αλλά αυτούς τους δύο θα ήθελα οπωσδήποτε. Και μάλιστα, χαριτολογώντας, θα έλεγα να με αυτοσκηνοθετήσω για να είμαι βέβαιος ότι θα τους υποδυθώ!
«Π»: Η περίοδος της κρίσης οδήγησε σε μια καλλιτεχνική έξαρση;
Ν.ΟΡ.: Η οικονομική κρίση και το διάστημα δύο περίπου χρόνων αποχής από τα θεατρικά δρώμενα λόγω κορωνοϊού, έβλαψαν ανηκέστως και το θέατρο. Η αλήθεια είναι ότι εδώ και έναν χρόνο περίπου η κατάσταση, ευτυχώς, άρχισε να βελτιώνεται και τους τελευταίους 4 μήνες υπάρχει μία ζωηρή κίνηση στο θέατρο τόσο σε επίπεδο δημιουργίας όσο και στην προσέλευση των θεατών. Ας ελπίσουμε ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν ακόμα περισσότερο στο εγγύς μέλλον και το Υπουργείο Πολιτισμού θα πρέπει να στηρίξει γενναιόδωρα αυτή την προσπάθεια, αυξάνοντας τις επιδοτήσεις και ενισχύοντας περισσότερα θέατρα και με τρόπο δικαιότερο.
Επίσης, θα πρέπει να αναγνωριστούν τα πτυχία των δραματικών σχολών και να είναι ισότιμα με αυτά των ΑΕΙ.
Παρά τις αντιξοότητες όμως το θέατρο καταφέρνει χάρις στην αυταπάρνηση των ανθρώπων που εργάζονται σε αυτό να παραμείνει ζωντανό στους χαλεπούς καιρούς που διανύουμε κι όσοι το αγαπάμε, θα πρέπει να επιμείνουμε ώστε να συνεχίσει να υπάρχει ως βασικός πυλώνας του Πολιτισμού μας.
«Π»: Τί σας στενοχωρεί;
Ν.ΟΡ.: Με στεναχωρεί ότι δεν υπάρχει ουσιαστική στήριξη του θεάτρου από την Πολιτεία καθώς και το γεγονός ότι κάποιες μεγάλες εταιρείες παραγωγής έχουν παρεισφρήσει στον χώρο κάνοντας αποκλειστικά μπίζνα. Κάπου όλο αυτό πρέπει να αλλάξει επί τα βελτιω. Ας αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες που μας αναλογούν.
«Π»: Tα μελλοντικά σας σχέδια;
Ν.ΟΡ.: Όσον αφορά στα μελλοντικά μου σχέδια αυτό το διάστημα έχω ξεκινήσει πρόβες για έναν γυναικείο μονόλογο που θα παιχτεί τέλη Σεπτεμβρίου στο θέατρο ενώ ήδη ολοκληρώνω τη συγγραφή μίας φαρσοκωμωδίας, που έχει ως βασικό θεματικό της άξονα τα προβλήματα του έγγαμου βίου.