BULLYING

Επειδή η πολιτική μας κατάσταση έχει γίνει οριακά ρευστή και αβέβαιη είχα σκοπό να γράψω κάτι σχετικό, αλλά μια αξιολογότατη συνάδελφος μου έδωσε την ιδέα να γράψω για το bullying. Η λέξη πιθανόν να έχει ελληνική ρίζα από τις «μπούλες», όπως ονόμαζαν τους μασκαράδες στις απόκριες που τα παλιά χρόνια είχαν τρομακτικές μορφές.

Μια αγγλική λέξη λοιπόν που μπήκε στο λεξιλόγιό μας εδώ και πολλά χρόνια αντικαθιστώντας την ελληνική έκφραση που λέει περισσότερα: «Σχολικός εκφοβισμός»… Να η αιτία που με την πράξη του ο σπουδαστής της γαλακτοκομικής σχολής των ΤΕΙ Ιωαννίνων, Βαγγέλης Γιακουμάκης, έμπηξε το μαχαίρι του όχι μόνο στον εαυτό του, αλλά και στην καρδιά της ελληνική κοινωνίας ανοίγοντας ένα απόστημα.
Η αφόρητη κατάσταση στην οποία βρέθηκε αυτό το παιδί, το ανάγκασε να κάνει μια πράξη αποτίναξης της βίας με το να την ασκήσει θανατηφόρα στον εαυτόν του. Ήταν μια λύτρωση γι’ αυτόν. Δεν θα μείνω στις λεπτομέρειες της ιστορίας, που μπορεί να είναι υπερβολικές ή όχι, αλλά σε αυτό καθ’ εαυτό το γεγονός που από τα πράγματα δεν μπορούμε να αρνηθούμε και αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από τον εκφοβισμό.
Από τα πιο πρόσφατα (2012) στατιστικά στοιχεία, 8,5% των μαθητών υφίσταται δύο με τρεις φορές το μήνα σχολική βία, ενώ το 15,8% αναφέρει ότι εκφοβίζει τους άλλους δύο τρεις φορές το μήνα. Τα στατιστικά λένε ακόμη ότι το 49% έχει υποστεί τουλάχιστον μια φορά ενδοσχολική βία. Τελευταίες έρευνες μάς λένε ότι η Ελλάδα είναι η πέμπτη κατά σειρά ευρωπαϊκή χώρα σε ενδοσχολική βία μετά τις βαλτικές χώρες και η δεύτερη στο bullying μέσω Ίντερνετ (Cyberbullying). Το φαινόμενο τα τελευταία χρόνια έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, όπως αναφέρει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Σκαπινάκης. Αυτό το φαινόμενο περιέχει μέσα του μια ασυμμετρία δύναμης όπου ο δυνατός εκφοβίζει τον αδύναμο. Οι «αδύναμοι» που υφίστανται τον εκφοβισμό είναι κυρίως οι πολύ καλοί μαθητές, τα «φτυτά» όπως τους αποκαλούν, είναι παιδιά με μια διαφορετικότητα που αφορά π.χ. φυλή, χρώμα, σωματότυπο ή που δεν είναι πολύ κοινωνικά. Είναι παιδιά που για τους πολλούς λόγους έχουν ψυχολογικό πρόβλημα να αντιδρούν στην βία και δέχονται στωικά τα βασανιστήρια των δυνατών δειλών.
Πολλοί ψυχολόγοι λένε ότι η λαίλαπα της ενδοσχολικής βίας οφείλεται στα κοινωνικά προβλήματα της εποχής, στην οικονομική κρίση, στην απουσία της γονικής παρουσίας ή στην βία που έχει εξασκηθεί στους θύτες όταν ήταν σε παιδική ηλικία. Πριν από είκοσι χρόνια αυτό το φαινόμενο ήταν άγνωστο στην Ελλάδα. Η διάρρηξη όμως της κοινωνικής συνοχής με τα φτηνά χρήματα που έρεαν στην ελληνική κοινωνία από την χρυσή εποχή του χρηματιστηρίου, όπου τα παιδιά μεγάλωναν με τον αυτόματο πιλότο ή με την παρουσία της νταντάς ή της γιαγιάς είναι ένα από τα αίτια του φαινομένου. Αυτά τα άτομα γίνονται θύτες στον σχολικό εκφοβισμό.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά των θυμάτων. Γιατί υπόκεινται στην βία; Ποια είναι η αιτία που έλκουν την βία; Είναι η ψυχική τους αδυναμία κατά τη γνώμη μου. Η απουσία ψυχικής δύναμης σε αυτά τα παιδιά που προέρχεται κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο ανατράφηκαν είναι το αίτιο που δεν μπορούν να αντιδράσουν. Είναι δεκτό να πούμε ότι ένα παιδί που έχει κάποια σωματική ή νοητική αναπηρία δεν μπορεί να αντιδράσει. Ο Γιακουμάκης όμως δεν είχε τέτοιο θέμα απ’ ότι φαίνεται στις φωτογραφίες. Τι του έλειπε; Η ψυχική δύναμη. Η δύναμη να προκαλέσει και αυτός πόνο. Φανταστείτε τον Γιακουμάκη να γνώριζε κάποια πολεμική τέχνη (π.χ. καράτε) και να τους έκανε του αλατιού. Θα τον πείραζαν άλλη φορά;  Δεν νομίζω.
Θυμάμαι την συνέντευξη ενός Ιταλού πυρηνικού φυσικού ειδικού στην πυρηνική σύντηξη. Έλεγε ότι όταν πατέρας του σκοτώθηκε στον πόλεμο, με την μάνα του έφυγαν στην Αμερική. Εκεί επειδή έμαθε ταχύτατα τα αγγλικά και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα έγινε ο πρώτος του σχολείου, έπεσε θύμα bullying. Σαν σκληραγωγημένος που ήταν από τα χρόνια του πολέμου, ανταπέδωσε την βία και από τότε οι θρασύδειλοι συμμαθητές του όχι μόνο τον φοβόντουσαν, αλλά και τον σέβονταν. Με αυτό το παράδειγμα δεν θέλω να υπερθεματίσω στο «οφθαλμό αντί οφθαλμού», αλλά να προσεγγίσω με ένα διαφορετικό τρόπο το φαινόμενο.
Πριν κυριεύσει την κοινωνία μας ο ατομικισμός τα παιδιά μεγάλωναν στις γειτονιές και κοινωνικοποιούνταν με τα παιχνίδια τους. Η μικρή κοινωνία του χωριού ή της αλάνας στην πόλη, ήταν αυτός που έκανε τον έλεγχο στις πράξεις καθενός. Τότε τα παιδιά μεγάλωναν με μια μορφή κοινωνικής συμμετρίας. Μέσα από τα παιχνίδια ασκείτο η βία, αλλά ήταν στο περιεχόμενο του παιχνιδιού. Όλα τα παιδιά μεγάλωναν κατά τον ίδιο τρόπο.
Σήμερα υπάρχουν σοβαρές ασυμμετρίες. Άλλα παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε ένα βίαιο περιβάλλον, άλλα εκπαιδεύονται σε αυτό από την λανθασμένη άποψη των γονέων «να γίνουν δυνατά για να επιβιώσουν», άλλα μεγαλώνουν μέσα σε διαλυμένη οικογένεια, πράγμα που δεν γινόταν παλιά, και αισθάνονται αδύναμα. Άλλα από μια λανθασμένη αντίληψη ανατροφής π.χ. υπερπροστατευτισμός, οδηγούνται στον κοινωνικό χώρο των θυμάτων. Αυτά τα παιδιά θα είναι θύματα όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και στην μετέπειτα ζωή τους. Το θέμα, όπως λένε οι στατιστικές, είναι μεγάλο και αν δεν αντιμετωπιστεί κάποια στιγμή θα υπονομεύσει ακόμη περισσότερο τον κοινωνικό ιστό. Μέσα σε όλα αυτά, που πιστεύω ότι υπάρχει συσχέτιση, είναι και το φαινόμενο στις σχέσεις των νέων όπου οι κοπέλες έγιναν οι κυνηγοί παίρνοντας πρωτοβουλίες στα ερωτικά ζητήματα πράγμα αδιανόητο τα παλαιότερα χρόνια. Να πούμε ότι υπάρχει ευνουχισμός των εφήβων της κοινωνίας μας, να πούμε ότι η τηλεόραση προωθεί αυτό το πρότυπο ή να πούμε ότι οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες δημιουργούν αυτά τα προβλήματα; Πιστεύω ότι όλα ισχύουν. Τα παλαιότερα χρόνια ήταν αδιανόητο να απειλούνται καθηγητές στα σχολεία ή να διασύρονται από ΜΜΕ κ.τ.λ. ότι τράβηξαν το αυτί κάποιου μαθητή. Σήμερα ο καθηγητής τρέμει να κάνει σωστό μάθημα γιατί νοιώθει και αυτός το bullying όχι μόνο των μαθητών, αλλά και των γονέων τους.
Αυτή είναι η κοινωνία μας η μαλθακή από τη μια πλευρά και η αδίστακτη και σκληρή από την άλλη. Αυτή η κοινωνία πρέπει να αλλάξει. Το ζεστό αίμα του Γιακουμάκη που βγήκε από το σώμα του σαν ένα μεγάλο βάρος έγινε βάρος σε αυτή την κοινωνία που για να το αποτινάξει θα πρέπει ο καθένας να αναλάβει ευθύνες του από την κυβέρνηση με εισαγωγή νέων θεσμών, την τοπική αυτοδιοίκηση, τα σχολεία και την οικογένεια.
Μέσα σε όλα αυτά θα ήθελα να καυτηριάσω την προσπάθεια του καναλιού MEGA που, προς χάριν της θεάς «ακροαματικότητας», διαφήμιζε την Τετάρτη το βράδυ το δελτίο ειδήσεων ότι θα δείξει βίντεο λίγο πριν πεθάνει ο Γιακουμάκης. Μας έδειξε λοιπόν κάποιο βίντεο όπου άτομα απροσδιόριστα περπατάνε. Ο εκφωνητής των ειδήσεων ισχυριζόταν ότι ο πρώτος είναι ο Γιακουμάκης και ότι κάποιος ντόπιος περπατά πίσω του!!! Παρ’ ότι κοίταξα με μεγάλη προσοχή το βίντεο, δεν ήταν δυνατό να διακρίνεις πρόσωπα. Όπως έλεγαν, αυτό το βίντεο πάρθηκε από κρυφή κάμερα. Γιατί κάποιος να βιντεοσκοπεί τον Γιακουμάκη σε ανύποπτο χρόνο; Βρήκαμε ένα βίντεο δηλαδή, είπαμε ότι δείχνει το θύμα και αυξήσαμε την ακροαματικότητα του καναλιού… Εκεί φτάσαμε.