Διπολική σκέψη, γράφει ο Βαγγέλης Ντάλης

Εάν σας δώσουν δύο πανομοιότυπες πινακίδες αυτοκινήτου, εσείς μπορείτε να καταλάβετε ποιά από τις δύο είναι η γνήσια και ποιά η πλαστή; Εάν νομίζετε ότι μπορείτε, κοιτάξτε προσεκτικά τις δύο εικονιζόμενες πινακίδες και αποφανθείτε. Μετά διαβάστε την απάντηση στο κείμενο που ακολουθεί.

Να μπορούσε να είναι ένα «κοινωνικό πείραμα» μελέτης της ανθρώπινης συμπεριφοράς αλλά και ένα πείραμα αυτογνωσίας για τον καθέναν μας. Ο καθένας θα ήθελε να μπορεί να βρει τη σωστή απάντηση, ιδιαίτερα αν ήξερε ότι κανένας δεν θα του εγγυηθεί ποιά είναι αυτή, ενώ ταυτόχρονα άκουγε αντιμαχόμενες πλευρές να υπερασπίζουν με επιχειρήματα τις αντικρουόμενες απόψεις τους. Είναι κάτι που συμβαίνει σε πάρα πολλά κοινωνικά, πολιτικά ή πολιτειακά ζητήματα.
Πάρτε για παράδειγμα το σκάνδαλο Novartis για το οποίο σας έχουμε ξαναγράψει πριν αυτό μονοπωλήσει την προ ημερών επικαιρότητα. Τελικά τί είναι; Πραγματικό σκάνδαλο στο οποίο εμπλέκονται εταιρείες, γιατροί, πολιτικοί και άλλοι ή προσπάθεια της κυβέρνησης να σπιλώσει τους πολιτικούς της αντιπάλους; Ώρες ατέλειωτες τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού χρόνου καταναλώθηκαν για να απαντήσουν στο ερώτημα. Χιλιάδες σελίδες στο διαδίκτυο. Ολόκληρη συζήτηση στη Βουλή επί ώρες με θέμα: πήραν ή δεν πήραν μίζες πολιτικά πρόσωπα;
Δείτε και την περιπέτεια των δύο ελλήνων στρατιωτικών που συνελήφθηκαν από την τουρκική περίπολο. Έχασαν τον προσανατολισμό τους και βρέθηκαν σε τουρκικό έδαφος ή οι Τούρκοι στρατιώτες τους είχαν στήσει οργανωμένη από την κυβέρνησή τους ενέδρα με σκοπό να δημιουργήσουν διπλωματικό και πολιτικό θέμα; Ήταν τυχαίο γεγονός ή «στημένο»;
Για να μας δείξει τον τρόπο που «αντιλαμβανόμαστε» τα γεγονότα, το «φιλτράρισμα» που προηγείται η είδηση που φτάνει στα αυτιά μας αλλά και τον τρόπο που αυτή «διοχετεύεται» στο μυαλό μας καθοδηγώντας το να σκεφτεί με έναν ορισμένο τρόπο και μόνο, έκανε αυτό το μίνι «κοινωνικό πείραμα» ο πανέξυπνος Πόντιος φίλος μου Τάσος Σιδερίδης. Ανάρτησε τη φωτογραφία αυτή, την ανάλυση της οποίας, δυστυχώς, για τεχνικούς λόγους αδικεί το τυπωμένο χαρτί της εφημερίδας και ζήτησε να επιλέξουν οι φίλοι του τη «σωστή» απάντηση. Πήρε διάφορες απαντήσεις τις οποίες ίσως μπορείτε να φανταστείτε. Είναι η μία πλαστή, δεν είναι, και οι δύο, καμία κλπ.
Εάν, εν τω μεταξύ, δεν έχετε βρει ακόμα τη λύση του «μυστηρίου» με τις πινακίδες, έχετε λίγο χρόνο ακόμα. Ξανασκεφτείτε πάλι το σκάνδαλο Novartis. Ακόμα κι αν είστε κομματικά μέλη των εμπλεκομένων, μπορείτε να υπογράψετε ότι «οι δικοί σας» δεν πήραν μίζα ή ότι οι συγκεκριμένοι, κατονομαζόμενοι, «αντίπαλοί» σας πήραν; Μπορείτε να είστε βέβαιοι για ένα προς ένα κατονομαζόμενο πρόσωπο ότι χρηματίστηκε ; Όχι αν γενικά υπήρξαν μίζες. Αυτό δεν το αρνείται ούτε η ίδια η Novartis. Εάν για κάθε συγκεκριμένο πρόσωπο υπήρξε ενοχή είναι η ερώτηση. Μπορείτε να πείτε με σιγουριά, ναι ; Εάν πάλι, ανήκετε στην πλευρά που κατηγορείται, είστε απόλυτα σίγουροι ότι όλοι, μα όλοι, είναι «καθαροί»;;;
Μην αγχώνεστε. Ό,τι κι αν απαντήσετε, είτε με δισταγμό, είτε με σιγουριά, έχετε χάσει. Έχετε απαντήσει «λάθος». Γιατί είστε σε «λάθος» σκέψη. Θυμηθείτε στις τόσες ώρες συζητήσεων που καταναλώθηκαν για το θέμα, στις τόσες σελίδες που τυχόν διαβάσατε, τι μέρος αφιερώθηκε στο ιατρικό κύκλωμα μέσω του οποίου διακινείται όλο αυτό το χρήμα. Πόσοι γιατροί κατηγορήθηκαν, πόσοι ιατρικοί επισκέπτες θα κατηγορηθούν για διακίνηση «μαύρου» χρήματος, για δωροδοκίες, για αθέμιτο ανταγωνισμό κλπ. Σκεφτείτε αν και πόσο έπληξε τα κυκλώματα της μίζας του φαρμάκου η υπερπροβολή του θέματος, αν και πόσο μετά την αθώωση ή τιμωρία ενόχων θα συνεχίσουν να συνταγογραφούνται φάρμακα «μιζαδόρικα» και τότε θα είστε πολύ κοντά στη «σωστή» απάντηση.
Την οποία δίνει με εξαιρετικό τρόπο ο Τάσος Σιδερίδης: «Για να δούμε τι θα συμβεί.
Πολλοί θα εστιάσουν την προσοχή τους να βρουν την πλαστή πινακίδα. Θα κοιτάξουν αριθμούς, χρώμα, γράμματα, σφραγίδα, με άλλα λόγια θα ψάξουν τις διαφορές. Από τη στιγμή που θα δεχτείς το ερώτημα, apriori έχεις αποδεχτεί ότι αυτό είναι και το αληθές.
Ως εκ τούτου άλλοι θα υποδείξουν την πρώτη και άλλοι τη δεύτερη και μάλιστα θα επιχειρηματολογήσουν και οι δύο.
Αυτό γιατί θα συμβεί; Επειδή ο άνθρωπος κατευθύνει την προσοχή του εκεί που του ζητάνε να εστιάσει και να απαντήσει. Επειδή το μυαλό του καθοδηγείται. Επειδή του περιορίζουν και του οριοθετούν τον τρόπο σκέψης και προβληματισμό. Αν δεν του γινόταν η ερώτηση, δεν του ζήταγαν να περιορίσει το μυαλό του, να ψάξει και να προβληματιστεί σε κάτι συγκεκριμένο που οι άλλοι θέλουν ή αν δεν αφιέρωνε αποκλειστικά τη σκέψη του στο συγκεκριμένο ερώτημα απλά θα έβλεπε την πραγματικότητα.
Θα έβλεπε δυο όμοιες πινακίδες, χωρίς να μπει στο τρυπάκι να αποδεχτεί τη μια πινακίδα ως ορθή και την άλλη ως λάθος σε μια κατασκευασμένη απάντηση που θα του δώσουν και που κάποιοι θέλουν να αποδεχτεί και να πιστέψει. Αυτό ακριβώς κάνει το πολιτικό σύστημα, χρησιμοποιεί τη συγκεκριμένη τεχνική για να σου καναλιζάρει την επιλογή. Με άλλα λόγια σου δείχνει ότι μπορείς να κινηθείς μόνο σε εκείνους τους δρόμους που αυτό επιλέγει, χωρίς να υπάρχει τρίτος δρόμος. Για αυτό και κυριαρχεί. Γιατί σου κατευθύνει τον προβληματισμό. Πολύ απλά σου ελέγχει τη σκέψη. Γιατί δεν είναι τι βλέπεις αλλά τι θέλουν να δεις.»

• Δύο όμοιες πινακίδες.
Κάποιοι θέλουν να σε κάνουν να πιστέψεις ότι η μία είναι η πλαστή. Κάποιοι ότι η άλλη είναι η πλαστή. Σκέψου τελικά, μήπως πλαστό είναι το δίλημμα; Μήπως σε βάζουν να κοιτάζεις πινακίδες ενώ τα προβλήματα είναι αλλού; Κατανάλωσες χρόνο και φαιά ουσία κοιτάζοντας μία φωτογραφία.
Μπήκες σε διαμάχες υπερασπίζοντας τη μία ή την άλλη από τις δύο απόψεις, σκέφτηκες μήπως υπάρχει και άλλη εκδοχή, το βασάνισες και τώρα κουρασμένος παραιτείσαι από τη συνέχιση της προσπάθειας. Δεν θες να σκεφτείς άλλο.
Σκέφτηκες, μήπως, ενδιάμεσα,αν μπορείς ακόμα να πληρώνεις τις πινακίδες του αυτοκινήτου σου κι ως πότε; Αν μπορείς να συντηρείς άνετα το αυτοκίνητό σου ή αν θα μπορέσεις να το αντικαταστήσεις όταν φθαρεί; Αν δεν μπορέσεις, σκέφτηκες τί φταίει;
Φταίει η τύχη σου, φταίει η «κρίση», φταίνε οι δυσκολίες της ζωής σου ή μήπως φταίει ότι δεν προέβλεψες, δεν το περίμενες, δεν φρόντισες να το αποτρέψεις γιατί εσύ τόσο καιρό κοίταζες τη φωτογραφία με τις πινακίδες;;;