Είναι ασφαλή τα νέα εμβόλια; Και ποιές παρενέργειες έχουν; Tις μεταλλάξεις του ιού τις αντιμετωπίζουν; Μήπως χρησιμοποιούν τα εμβόλια για να μας ελέγξουν; Μήπως αλλοιώνουν το DNA μας; Μάσκες γιατί μας υποχρεώνουν να φοράμε; Μήπως για να συνηθίσουμε τη μελλοντική μας φίμωση;
Στην περίφημη αλληγορία του σπηλαίου που αφηγείται ο Πλάτωνας στο έβδομο βιβλίο της Πολιτείας του, κάποιοι άνθρωποι είναι αλυσοδεμένοι βαθιά σε ένα σκοτεινό σπήλαιο και βλέπουν μόνο τις σκιές που ρίχνει πάνω σε έναν τοίχο μια φωτιά από πίσω τους. Πιστεύουν ότι αυτή είναι η πραγματικότητα. Ένας από τους δεσμώτες απελευθερώνεται, βγαίνει από το σπήλαιο και ανακαλύπτει το φως του Ήλιου και τον κόσμο να απλώνεται έξω από αυτό. Αρχικά το φως, στο οποίο δεν έχουν συνηθίσει τα μάτια του, του προκαλεί ζάλη και σύγχυση. Τελικά όμως καταφέρνει να δει και επιστρέφει ενθουσιασμένος στους συντρόφους του για να τους αφηγηθεί τα όσα αντίκρυσε. Κι αυτοί δυσκολεύονται να τον πιστέψουν.
Βρισκόμαστε όλοι στα βάθη ενός σπηλαίου, αλυσοδεμένοι από την άγνοιά μας, από τις προκαταλήψεις μας, και οι ασθενικές αισθήσεις μας μας αποκαλύπτουν μόνο σκιές. Εάν προσπαθήσουμε να δούμε πιο πέρα, μπερδευόμαστε, γιατί δεν έχουμε συνηθίσει. Αλλά προσπαθούμε. Αυτό είναι η επιστήμη.
Έχουμε εμμονή με τον εαυτό μας. Μελετούμε την ιστορία μας, την ψυχολογία μας, τη φιλοσοφία μας, τους θεούς μας. Οι περισσότερες γνώσεις μας περιστρέφονται γύρω από τον ίδιο άνθρωπο, σάμπως να είμαστε εμείς το πιο σημαντικό πράγμα στο σύμπαν. Νομίζω ότι μου αρέσει η επιστήμη γιατί ανοίγει ένα παράθυρο μέσα από το οποίο μπορούμε να δούμε πιο μακριά. Γιατί μου δίνει την αίσθηση καθαρού αέρα που έρχεται και γεμίζει το σπίτι.
Κι αυτό που βλέπουμε εκεί έξω, μέσα από το παράθυρο, μας εκπλήσσει διαρκώς. Έχουμε μάθε πάρα πολλά για το σύμπαν. Μετά από πολλούς αιώνες συνειδητοποιήσαμε τελικά πόσες λανθασμένες ιδέες είχαμε. Πιστεύαμε ότι η Γη είναι επίπεδη και ότι αποτελεί το ακίνητο κέντρο του κόσμου. Ότι το σύμπαν είναι μικρό και αμετάβλητο. Πιστεύαμε ότι ο άνθρωπος είναι ένα ξεχωριστό είδος, χωρίς συγγένεια με τα άλλα ζώα. Μάθαμε για την ύπαρξη των κουάρκ, των μαύρων τρυπών, των σωματιδίων του φωτός, των κυμάτων του χώρου και των εκπληκτικών μοριακών δομών κάθε κυττάρου του σώματός μας. Το ανθρώπινο είδος μοιάζει με παιδί που μεγαλώνει και ανακαλύπτει με έκπληξη ότι ο κόσμος αποτελείται όχι μόνο από το δωμάτιό του και την παιδική χαρά, αλλά ότι είναι τεράστιος, και ότι υπάρχουν χιλιάδες άλλα πράγματα να ανακαλύψει, αμέτρητες ιδέες αρκετά διαφορετικές από εκείνες με τις οποίες ξεκίνησε να αντιλαμβάνεται τα πράγματα. Το σύμπαν έχει πάμπολλες όψεις και δε μοιάζει να τελειώνει πουθενά, καθώς συνεχώς σκοντάφτουμε πάνω σε καινούργιες πτυχές του. Όσο πιο πολλά μαθαίνουμε για τον κόσμο, τόσο περισσότερο μας εκπλήσσει η ποικιλομορφία του, η ομορφιά και η απλότητά του.
Αλλά και όσο πιο πολλά ανακαλύπτουμε, τόσο περισσότερο αντιλαμβανόμαστε πως αυτά που ακόμα δε γνωρίζουμε ξεπερνούν εκείνα που ήδη κατέχουμε. Όσο πιο ισχυρά γίνονται τα τηλεσκόπιά μας, τόσο πιο παράδοξοι και αναπάντεχοι γίνονται οι ουρανοί που παρατηρούμε. Όσο πιο βαθιά διεισδύουμε στις πιο μικρές λεπτομέρειες της ύλης, τόσο περισσότερο ανακαλύπτουμε το βάθος της δομής της. Σήμερα βλέπουμε σχεδόν μέχρι τη Μεγάλη Έκρηξη, 14 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, από την οποία γεννήθηκαν οι γαλαξίας – αλλά έχουμε ήδη αρχίσει να ρίχνουμε κλεφτές ματιές και πέρα από αυτήν. Μάθαμε ότι ο χώρος είναι καμπυλωμένος, αλλά ήδη διακρίνουμε ότι ο ίδιος αυτός χώρος υφαίνεται από δονούμενους κβαντικούς κόκκους.
Οι γνώσεις μας για τη στοιχειώδη γραμματική του κόσμου συνεχίζουν να αυξάνονται. Εάν επιχειρήσουμε να συγκεντρώσουμε όσα μάθαμε για τον φυσικό κόσμο τον εικοστό αιώνα, τότε η εικόνα που θα σχηματιστεί θα είναι βαθιά διαφορετική από όσα διδαχθήκαμε στο σχολείο. Αναδύεται μια νέα στοιχειώδης δομή του κόσμου, παραγόμενη από ένα πλήθος κβαντικών συμβάντων, όπου χώρος και χρόνος δεν υπάρχουν. Τα κβαντικά πεδία δίνουν μορφή στον χώρο, τον χρόνο, την ύλη και το φως, ανταλλάσσοντας πληροφορίες μεταξύ συμβάντων. Η πραγματικότητα είναι ένα δίκτυο από κοκκώδη γεγονότα. Η δυναμική που τα συνδέει είναι πιθανοκρατική. Ανάμεσα σε ένα συμβάν και σε ένα άλλο, ο χώρος, ο χρόνος, η ύλη και η ενέργεια διαλύονται σε ένα νέφος πιθανότητας.
Η επιστημονική σκέψη εξερευνά και ξανασχεδιάζει τον κόσμο, προσφέροντάς μας σταδιακά όλο και πιο βελτιωμένες εικόνες του, διδάσκοντάς μας με ολοένα πιο αποτελεσματικούς τρόπους. Η επιστήμη είναι μια διαρκής εξερεύνηση νέων τρόπων σκέψης. Η δύναμή της είναι αυτή ακριβώς η ικανότητά της να οραματίζεται προκειμένου να αποδομεί προϋπάρχουσες ιδέες, να αποκαλύπτει νέες περιοχές της πραγματικότητας και να δομεί πρωτόγνωρες και πιο ακριβείς εικόνες του κόσμου. Η περιπέτεια αυτή πατάει σε όλη τη γνώση του παρελθόντος, αλλά στην καρδιά της βρίσκεται η αλλαγή. Ο κόσμος είναι ατελείωτος και ιριδίζων. Θέλουμε να βγούμε έξω και να τον εξερευνήσουμε. Είμαστε εμβαπτισμένοι στο μυστήριό του και στην ομορφιά του, και πέρα από τον ορίζοντα βρίσκεται μια ανεξερεύνητη επικράτεια. Η ατέλεια και η αβεβαιότητα τη γνώσης μας, η αστάθειά μας, αιωρούμενη πάνω από την άβυσσο της απεραντοσύνης των όσων δε γνωρίζουμε, δεν καθιστά τούτο τον κόσμο άνευ νοήματος. Απεναντίας, του προσδίδει περισσότερο ενδιαφέρον και αξία.
Η επιστήμη απαρτίζεται από πειράματα, υποθέσεις, εξισώσεις, υπολογισμούς και ατελείωτες συζητήσεις. Αυτά, όμως, είναι απλώς τα εργαλεία, τα όργανα του μουσικού. Στο τέλος, εκείνο που έχει σημασία στην επιστήμη είναι η κατανόηση του κόσμου που έρχεται να στοιχειοθετήσει η επιστήμη. Για να αντιληφθούμε τη σημασία της ανακάλυψης ότι η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, δε χρειάζεται να μελετήσουμε τις πολύπλοκες εξισώσεις του Κοπέρνικου. Για να κατανοήσουμε τη σημασία της ανακάλυψης ότι όλα τα έμβια όντα στον πλανήτη μας έχουν κοινούς προγόνους, δε χρειάζεται να εμβαθύνουμε στα περίπλοκα επιχειρήματα των βιβλίων του Δαρβίνου. Η επιστήμη αφορά την ανάγνωση του κόσμου από μια διαρκώς διευρυνόμενη οπτική γωνία.
Από τον πρόλογο του βιβλίου: «Η πραγματικότητα δεν είναι αυτό που φαίνεται», Rovelli Carlo, (μετάφραση: Νίκος Αποστολόπουλος), Εκδόσεις Πατάκη.
– Για την αντιγραφή: Ντάλης Βαγγέλης