Φαρμακευτικές πατέντες – η συνέχεια, του Γιώργου Πένταρη

Με αφορμή την διαμάχη που είχε ξεσπάσει για τις πατέντες στα φάρμακα και ιδίως του εμβολίου, όπως έγραφα στο πρώτο μέρος του άρθρου μου, διαπίστωσα σημεία και τέρατα όσον αφορά την έρευνα και την κοστολόγησή τους. Στο σημερινό δεύτερο μέρος, θα κοιτάξω να συμπυκνώσω ότι πληροφορία είχα ώστε να πάρουμε μια ιδέα γιατί το ζήτημα δεν εξαντλείται σε δύο μονοσέλιδα άρθρα.

Έγραφα, λοιπόν, στο τέλος του προηγούμενου άρθρου, ότι πολλές Ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα με τις ακριβές θεραπείες και το υψηλό κόστος φαρμάκων, τα οποία ασκούν ισχυρή πίεση στα συστήματα υγείας.
Οι φαρμακευτικές λοιπόν έχουν μια τακτική να προωθούν την ζήτηση των φαρμάκων και όχι την διάθεση πόρων για τις πραγματικές ανάγκες υγείας. Αυτό το πετυχαίνουν με αποκλεισμό από την κοινωνία υλικών και επιστημονικών πόρων και με τις μεγάλες προωθητικές ενέργειες (marketing). Η φαρμακευτική βιομηχανία μαζί με διάφορα άλλα φαρμακευτικά ιδρύματα και θεσμούς, δημιουργούν τεχνητή έλλειψη γνώσης και ταυτόχρονα αυξάνουν απεριόριστα την τεχνητή ζήτηση νέων φαρμακευτικών προϊόντων. Οι φαρμακευτικές δημιουργούν από τη μια μεριά υπερκατανάλωση φαρμάκων σε εύπορους πληθυσμούς και από την άλλη έλλειψη σε φτωχότερες οικονομίες. Την υπερκατανάλωση, την δημιουργούν με υπερδιάγνωση και υπεσυνταγογράφηση και με την λανθασμένη αντίληψη ότι για κάθε ασθένεια υπάρχει και χάπι. Πάρτε παράδειγμα τα όρια χοληστερίνης. Πριν 15 χρόνια το ανώτατο όριο ήταν 240 και σήμερα είναι 180, το οποίο κανείς δεν το φθάνει και έτσι οι γιατροί γράφουν χάπια χοληστερίνης ακόμη και σε τριαντάρηδες!!!

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, γύρω στα 3.5 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν περιορισμένη ή καθόλου πρόσβαση στα φάρμακα και στις υπηρεσίες υγείας γενικότερα. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στις υψηλές τιμές, αλλά και στο ότι από το συνολικό ποσό για έρευνα νέων φαρμάκων μόνο το 1% του ποσού ξοδεύεται σε φαρμακευτικές έρευνες για ασθένειες που μαστίζουν τον Τρίτο Κόσμο. Το βάρος της έρευνας πέφτει σε ασθένειες που μαστίζουν τον αναπτυγμένο κόσμο γιατί έτσι παράγουν φάρμακα που τα πουλάνε πολύ ακριβά επειδή υπάρχουν οι οικονομικοί πόροι.
Στην ΕΕ των 27 δεν είναι ξεκάθαρο πόση από την χρηματοδότηση για νέα φάρμακα επιστρέφει στη δημόσια υγεία. Γύρω στο 80% της χρηματοδότησης για βασική έρευνα και το 30%-40% για έρευνα και ανάπτυξη παγκοσμίως, χρηματοδοτούνται από τον δημόσιο τομέα. Καταλήγουμε έτσι μέσω επιχορηγήσεων και φορολογικών ελαφρύνσεων να αυξάνεται η κερδοφορία των φαρμακευτικών γιγάντων και έτσι να ιδιωτικοποιείται το δημόσιο χρήμα με αποτέλεσμα οι φορολογούμενοι να πληρώνουν μια για έρευνα και ανάπτυξη του φαρμάκου και μια για την αγορά του. Η φαρμακευτική γνώση που δημιουργείται με δημόσια δαπάνη θα πρέπει να είναι και δημόσια, να μην υπάρχουν δηλαδή πατέντες. Υπάρχουν «συγκρούσεις συμφερόντων» στις ιατρικές και στις σχολές δημόσιας υγείας από τις μεγάλες καμπάνιες μάρκετινγκ που γίνονται στους γιατρούς, στους ασθενείς και τις επιρροές σε πολιτικό επίπεδο. Για παράδειγμα ο γνωστός Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκου (ΕΜΑ), γνωστός τώρα τελευταία από τις εγκρίσεις εμβολίων, έχει μπει στο στόχαστρο του Ευρωπαίου Επιτρόπου Διοίκησης, επειδή πολλά υψηλόβαθμα στελέχη του ΕΜΑ ήταν και υψηλόβαθμα στελέχη φαρμακευτικών «revolving doors», δηλαδή το είχαν δίπορτο στα ελληνικά. Ακόμη η φαρμακευτική βιομηχανία χαρακτηρίζεται από αδιαφάνεια όσον αφορά τις έρευνες που κάνει καθώς και την δημόσια πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες που έχει συγκεντρωμένες πάνω στις οποίες βασίζεται όμως η έγκριση των φαρμάκων. Δηλαδή ο ΕΜΑ αποφασίζει αν ένα φάρμακο είναι αποτελεσματικό με ελλιπή στοιχεία. Θα είδατε ότι και για τα εμβόλια μερικές εταιρείες πολύ διστακτικά έδωσαν στοιχεία για αυτά. Αν δεν ήταν το επείγον του κορωνοϊού, «ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι»….
Το 2018 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι η ευρεία πρόσβαση σε κλινικές δοκιμές και μελέτες που αφορούν την δημόσια υγεία δεν πρέπει να προστατεύονται από πατέντες και εξ αυτού η ΕΕ έβγαλε νέο κανονισμό που υποχρεώνει τις φαρμακευτικές σε μεγαλύτερη διαφάνεια, πρόσβαση σε κλινικές έρευνες και δεδομένα και η ανάθεση αξιολόγησης των φαρμάκων σε ανεξάρτητους ερευνητές. Δυστυχώς όμως ο κανονισμός καλύπτει φάρμακα από την ημέρα δημοσίευσής του και μετά και όχι τα φάρμακα που υπήρχαν πριν.

Η ΕΕ έχει εφαρμόσει πολιτικές που έχουν σκοπό εξασφαλίσουν ένα επίπεδο προσιτής τιμής φαρμάκου, ασφάλεια και λογική χρήση όπως π.χ. η λεγόμενη «τιμή αναφοράς», η συνδυασμένη προμήθεια όπως έγινε με τα εμβόλια κορονοϊού και άλλες πολιτικές. Παρ’ όλες τις προσπάθειες της ΕΕ οι φαρμακευτικές προσπαθούν με κάθε μέσο να υπονομεύσουν την Ευρωπαϊκή προσπάθεια με σκοπό να διατηρήσουν το status quo των υψηλών τιμών, της απουσίας καθαρού θεραπευτικού αποτελέσματος και την δημιουργία όλο και περισσότερων νομικών κενών στις διαδικασίες ελέγχου. Για να αποφύγει η ΕΕ αυτό που λέγεται «parallel trade – παράλληλο εμπόριο» έχει συμφωνηθεί η τιμή του φαρμάκου να βασίζεται το GDP κάθε χώρας ώστε οι πλουσιότερες χώρες κατά κάποιο τρόπο να χρηματοδοτούν το φάρμακο στις φτωχότερες για να είναι φθηνότερο. Αυτό όμως δεν συμβαίνει και οι τιμές είναι 50-100 υψηλότερες από το κανονικό. Θα θυμάστε ότι είχε ξεσπάσει σκάνδαλο που επανεξήγαγαν φάρμακα που τα αγόραζαν από τα φαρμακεία φτηνά και τα μοσχοπουλούσαν στην Γερμανία και αλλού.
Για τον καθορισμό τιμών φαρμάκου σε μια χώρα της ΕΕ (το έχουμε ακούσει και στα ΜΜΕ από υπουργούς υγείας), δημιουργείται μια τιμή αναφοράς που είναι η μέση τιμή φαρμάκου σε μερικές χώρες με γενικά παρόμοιους οικονομικούς δείκτες π.χ. Ουγγαρία. Μετά γίνονται διαπραγματεύσεις με τις φαρμακευτικές για εκπτώσεις σύμφωνα με τον όγκο αγορών, την δυνατότητα πληρωμής και την πολιτική πίεση που ασκείται. Σε χώρες που δεν υπάρχει κεντρική προμήθεια φαρμάκων μπορεί να δημιουργηθούν τιμές αναφοράς ανά περιοχή ή ακόμη και ανά νοσοκομείο. Εδώ παρατηρείται μεγάλη μυστικότητα στο θέμα των τιμών και οι φαρμακευτικές υποχρεώνουν τους φορείς να υπογράψουν συμβόλαια εχεμύθειας καταλήγοντας να μην γνωρίζει κανείς, εκτός των φαρμακευτικών, ποια είναι η πραγματική τιμή του φαρμάκου, η οποία προφανώς δεν είναι αυτή που γράφει στο κουτί του.
Παρά τις διακηρύξεις της ΕΕ για δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα, υπάρχουν μεγάλες ανισότητες ανάμεσα στους πολίτες των κρατών μελών της ΕΕ και πολύ μεγάλο κενό στους τομείς υγείας μεταξύ πλουσιοτέρων και φτωχοτέρων περιοχών της Ευρώπης. Η εφαρμογή αυστηρών πατεντών στα νέα φάρμακα και θεραπείες παρά την δημόσια χρηματοδότηση, ενισχύουν τα εμπόδια στην υγειονομική περίθαλψη των Ευρωπαίων πολιτών που περιλαμβάνουν και θεραπείες για θανατηφόρες ασθένειες όπως ο καρκίνος το AIDS και η ηπατίτιδα C. Σε μια τελευταία μελέτη η Ευρωπαϊκή Ογκολογική Εταιρεία επισήμανε ότι «το κόστος και η προσιτές τιμές σε αντικαρκινικές θεραπείες σύμφωνα με τους σημερινούς εμπορικούς κανόνες είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας ανισότητας στην πρόσβαση τους. Όσο η ελεύθερη διακίνηση αγαθών στην ΕΕ θα συνοδεύεται από σκληρές μονοπωλιακές πατέντες, εκατομμύρια ασθενείς χαμηλών εισοδημάτων θα είναι αναγκασμένοι να πληρώνουν τιμές φαρμάκων που έχουν καθοριστεί για τις πλουσιότερες χώρες».
Για να καταλήξουμε, σε αντίθεση με όλα αυτά που είδαμε, το κίνημα Commons αναγνωρίζει ότι η υγεία είναι κοινό αγαθό και πρέπει να διαχειρίζεται με ισονομία και δημοκρατία. Αναφέρεται σε κοινούς πόρους που πρέπει να υπάρχουν στην κοινωνία, σε κοινωνικά δίκτυα που θα επεξεργάζονται και θα καθορίζουν πρακτικές για την έρευνα και τιμολόγηση του φαρμάκου. Το κίνημα Commons βλέπει την δημόσια υγεία ως αγαθό που δεν καθορίζεται με στενά οικονομικά κριτήρια και δείκτες απόδοσης, αλλά από ένα σύνολο κριτηρίων όπως ηθικής, νομιμότητας, κοινωνικής συνοχής, κοινωνικής συμμετοχής, ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Ο Γενικός Δ/ντης του ΠΟΥ, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus τον Μάτη του 2018 έγραψε: «Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στα συστήματα προστασίας πατεντών να μπαίνουν σε προτεραιότητα σε σχέση με την υγεία των πολιτών».

Υ.Γ.: Επειδή υπάρχουν πολλές πληροφορίες για το θέμα, όποιος ενδιαφέρεται περισσότερο θα μπορούσε να μου ζητήσει στο email μου να τις στείλω. Αξίζει τον κόπο η ενημέρωση.