Το τέλος των «εξειδικευμένων ηλίθιων» στην αγορά εργασίας

Αν στα γυμνάσια διδασκόταν η  οδήγηση με τον ίδιο τρόπο που διδάσκουν ο,τιδήποτε άλλο, τότε οι μαθητές θα είχαν διδαχθεί τα μέρη του αυτοκινήτου στο πρώτο έτος, την ιστορία των ελαστικών στο δεύτερο, τους κανονισμούς ασφαλείας στο τρίτο  και το σύστημα πέδησης στο τελευταίο έτος. Κάποιοι θα είχαν μεγάλους βαθμούς. Αλλά ποτέ κανείς δεν θα μάθαινε πώς να οδηγεί.

Τα λόγια αυτά ανήκουν σε έναν «παράξενο» Αμερικανό, τον επιχειρηματία Ted Dintersmith ο οποίος έχει αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του και ένα μεγαλύτερο του χρόνου του στο να προτείνει πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη ριζική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος των ΗΠΑ.
«Αν τα παιδιά που ολοκληρώνουν τις σχολικές τους σπουδές δεν έχουν εξασκηθεί στο πώς να είναι καινοτόμα και δημιουργικά, τότε θα είναι οι αυριανοί άνεργοι» σημειώνει ο ίδιος και ισχυρίζεται ότι το αμερικάνικο εκπαιδευτικό σύστημα είναι ακόμα προσκολλημένο στο πώς να παράγονται αποδοτικοί εργαζόμενοι οι οποίοι μπορούν να ακολουθήσουν πιστά και απαρέγκλιτα οδηγίες και τίποτα άλλο. Στο πώς να είναι δηλαδή «εξειδικευμένοι ηλίθιοι» δηλαδή.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει,  «παρά το ότι σήμερα η παγκόσμια οικονομία έχει αλλάξει τα σχολεία παραμένουν προσκολλημένα στο μοντέλο της βιομηχανικής εποχής. Την περίοδο που καθόρισε ο πατριάρχης της βιομηχανικής ανάπτυξης του 20ου αιώνα, Χένρι Φορντ, ο οποίος για τα εργοστάσια του δεν χρειαζόταν δημιουργικούς, τολμηρούς και καινοτόμους εργαζόμενους, αλλά συνεπείς και υπάκουους που θα έπαιρναν θέση στη γραμμή συναρμολόγησης. Και θα εκτελούσαν στο ωράριο τους τις ίδιες κινήσεις έως τη σύνταξη τους. Όμως στις μέρες μας είναι αμφίβολο αν θα καταφέρει να μπει στον στίβο της εργασία ακόμα και ένας μαθητής που  έχει στόχους, όπως το να εκτελεί παραδόσεις προϊόντων οδηγώντας ένα φορτηγό. Η σιγουριά της εν λόγω  θέσης εργασίας είναι αμφίβολη, όταν ήδη στους δρόμους της Αμερικής κυκλοφορεί – έστω και πειραματικά- το χωρίς οδηγό αυτοκίνητο της Google».
Ο Dintersmith είναι κάτοχος μεταπτυχιακού στην Εφαρμοσμένη Φυσική και διδακτορικού στη μηχανική από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Οι εκπαιδευτικές προτάσεις του εφαρμόζονται σε 13 σχολεία (δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια αντίστοιχα με τις ελληνικές βαθμίδες της εκπαίδευσης) στην κομητεία του Σαν Ντιέγκο. Εκεί οι μαθητές έχουν πάψει να έχουν το ρόλο του παθητικού ακροατή γεγονότων και στοιχείων, αλλά μέσω ενός διεπιστημονικού  προγράμματος τους επιτρέπεται να  αναπτύξουν τις βασικές τους ικανότητες με κύρια συστατικά την ελευθερία στη μάθηση, την καινοτομία, την κοινή πνευματική αποστολή και την απευθείας σύνδεση τους με τον κόσμο των ενηλίκων.
Εξαιρετικά σχετικό είναι και το, προ λίγων εβδομάδων, μήνυμα του προέδρου των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα «Σήμερα, η τεχνολογία δεν υποκαθιστά απλώς τις θέσεις εργασίας στη γραμμή συναρμολόγησης, αλλά κάθε θέση εργασίας μπορεί πλέον να αυτοματοποιηθεί.»
Στην Ελλάδα τώρα ζούμε τη μεγάλη υπερπαραγωγή που στήνεται από την κυβέρνηση και διαφημίζεται από τα ΜΜΕ, ως «Εθνικός διάλογος για την Παιδεία». Μόνο που δεν είναι ούτε «εθνικός», ούτε «διάλογος». Δεν συζητιούνται όλα και από όλους γενικά για να συναποφασίσουν. Οι εκπρόσωποι της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, έχουν συζητήσει με τις προηγούμενες και την τωρινή  κυβέρνηση, έχουν συμφωνήσει και έχουν χαράξει προτεραιότητες, κατευθύνσεις και πλαίσια. Έχουν διατυπωμένες θέσεις που βρίσκονται σε πλήρη διάσταση με τα εκπαιδευτικά, κοινωνικά αιτήματα και ανάγκες. Η κυβέρνηση έχει αποδεχτεί ή/και ορίσει τα όρια, τις δεσμεύσεις και το χρονοδιάγραμμα ενεργειών και παραδοτέων στο 3ο μνημόνιο, που δεν μπαίνουν σε καμιά «συναπόφαση». Ο «διάλογος»  ξεκινάει από εκεί και πέρα: Πώς θα γίνουν αποδεκτά από την κοινωνία όλα αυτά;
Τα επίμαχα, φυσικά, όπως η έκθεση του ΟΟΣΑ – 2011 για την Ελληνική εκπαίδευση, που έφερε συγχωνεύσεις, καταργήσεις σχολείων, αύξηση μαθητών στην τάξη και ωραρίου καθηγητών, αξιολόγηση και Τράπεζα Θεμάτων, θα τα διαχειριστούν, επιτροπή εμπειρογνωμόνων κι όχι όποιος κι όποιος. Και μέχρι τον Απρίλη όλο αυτό το πανηγύρι θα καταλήξει σε εφαρμογή όλων των μέτρων του μνημονίου στην εκπαίδευση, με τη μορφή συνολικής επικαιροποιημένης έκθεσης που θα ψηφιστεί.
«Είδη και δομή των διαφορετικών σχολικών μονάδων» είναι ο τίτλος μιας από τις δώδεκα θεματικές που κατέληξε η Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, που σημαίνει ξεκάθαρα ότι μιλάμε για εκπαίδευση διαφοροποιημένη, σε διαφορετικούς τύπους σχολείων. Η εξαγγελία του υπουργού Παιδείας για επέκταση της υποχρεωτικότητας της εκπαίδευσης στο Λύκειο και την Προσχολική Αγωγή (συνολικά 14 χρόνια) είναι κενό γράμμα, όταν μιλάμε για μια εκπαίδευση που δε θα είναι ενιαία, δε θα εξασφαλίζει ότι όλα τα παιδιά θα μορφώνονται απρόσκοπτα μέχρι τα 18 τους χρόνια, αλλά θα «ξεσκαρτάρει» τους μαθητές σε ενδιάμεσα στάδια. Αποκαλυπτικός ως προς αυτό ήταν ο πρόεδρος της επιτροπής, Α. Λιάκος που επικαλέστηκε χώρες του εξωτερικού όπου «ο κοινωνικός διαχωρισμός αρχίζει από πολύ πρώιμη ηλικία, όταν τα παιδιά μπαίνουν σε μια εκπαίδευση διώροφη ή τριώροφη, χωρίς να περιμένουν αυτό να συμβεί στα 18. Εδώ υποτίθεται ότι έως τα 18 δίδονται ευκαιρίες. Σωστό είναι, αλλά το τίμημα είναι η ματαίωση μιας ολόκληρης εκπαιδευτικής βαθμίδας (σ.σ. του Λυκείου) χωρίς να αποφευχθεί ο διαχωρισμός. Αυτά πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε με τολμηρό ρεαλισμό», είπε χαρακτηριστικά.
Ακόμα, ο πρόεδρος της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων Κ. Γαβρόγλου, σε συνέντευξή του περιγράφει πιο αναλυτικά, λέγοντας ότι το πανεπιστήμιο «που διαμορφώθηκε με το νόμο 1268 του 1982, έχει ολοκληρώσει πιά τον ιστορικό του κύκλο (…) Στα χρόνια αυτά έχουν αλλάξει ριζικά οι διαδικασίες παραγωγής και διάχυσης της γνώσης, η χρηματοδότηση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών θεσμών, οι δομές εξουσίας της πανεπιστημιακής κοινότητας, οι συνθήκες εργασίας των μελών της, οι σχέσεις πτυχίου και αγοράς εργασίας (…)
Τι σημαίνει να είσαι (ή να γίνεσαι) χρήσιμος ηλίθιος; Ότι απλά γίνεσαι αντικείμενο εκμετάλλευσης πιστεύοντας και υπηρετώντας έναν σκοπό που καθορίζουν άλλοι και που απλά σε δέχονται για όσο τους προσφέρεις τις υπηρεσίες σου, ενώ όταν πάψουν να σε χρειάζονται παίρνεις πόδι.
Η αφελής απορία είναι από διάλογο σε φοιτητικό blog: «Γιατί ρε παιδιά νιώθω ότι υπάρχει μια απαξίωση για τα πτυχία»; Και η απάντηση από πτυχιούχο που έχει ήδη δοκιμάσει την «αγορά»: «Γιατί έχουν χάσει την αξία τους, εντός του υφιστάμενου οικονομικού πλαισίου. Οι περισσότεροι εργοδότες, θέλουν απλά εργαζόμενους με τεχνικές γνώσεις, “εξειδικευμένοι ηλίθιοι” είναι ο επιστημονικός όρος. Μιλάμε για θέσεις που θα απορροφηθεί η πλειονότητα του πληθυσμού, και όχι επαγγέλματα ελίτ ή επαγγέλματα που έχεις εργοδότη τον εαυτό σου. Γι’ αυτό και σε πολλά προγράμματα σπουδών εντοπίζουμε μια πρακτικοποίηση των μαθημάτων λ.χ εφαρμοσμένη χρηματοοικονομική, εφαρμοσμένη πολιτική ανάλυση κλπ.
Και η δικιά μας απορία: πώς θα παράγουμε γνώση και ανθρώπους ικανούς να την διαχειριστούν όταν δεν παράγουμε δικιά μας πολιτική για την παιδεία;