Σύμφωνα με την κοινωνική Ψυχολογία στερεότυπο είναι μια εικόνα που έχεις στο μυαλό σου, ή μια γνώμη σχετικά με ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων , που βασίζεται σε μορφολογικά χαρακτηριστικά τους, πράξεις ή συμπεριφορές που φαίνονται παρόμοιες.
Αυτό που παρατηρώ πολύ συχνά τώρα τελευταία είναι ότι όταν με το γιό μου 2 ετών συναντούμε μεγαλύτερα παιδιά στον παιδότοπο, στην παιδική χαρά και εκείνος τα πλησιάσει για να τα παρατηρήσει και να συμμετέχει στο παιχνίδι τους, αρκετά συχνά εκείνα κάνουν το διαχωρισμό: Είσαι μικρός, στη μαμά σου! Τόσο απόλυτα και κοφτά! Το πρώτο συναίσθημα που αναδύεται είναι κάποια ενόχληση γι’ αυτό που ακούω και ουσιαστικά για την απόρριψη που υφίσταται εκείνη τη στιγμή το παιδί μου και ακολουθεί μια έκπληξη για το πόσο ριζωμένα είναι τα στερεότυπα που όλοι έχουμε και το θέμα είναι για μένα πόσο τα γνωρίζουμε.
Φυσικά όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν το παιχνίδι τους με τον τρόπο που θέλουν. Ωστόσο, η ευαισθητοποίηση από μικρή ηλικία σχετικά με τα στερεότυπα θα βοηθούσε ίσως στην καλύτερη επικοινωνία των παιδιών μεταξύ τους και την πιο ειρηνική και ευγενική συνύπαρξη.
Ας δούμε, με απλά λόγια πώς μπορούμε να εξηγήσουμε την έννοια στερεότυπο σε ένα μικρό παιδί 7 ετών: Αν στην τάξη σου όλοι είναι κοντοί και εσύ ψηλός, τότε διαφέρεις από τους άλλους ως προς το ύψος. Αν το να διαφέρεις σε απομονώνει και ο λόγος είναι το ότι είσαι ψηλός και όχι π.χ . δεν χρησιμοποιείς χαρτομάντηλο για να φυσήξεις τη μύτη σου-κάτι που είναι ενοχλητικό κάπως- τότε το στερεότυπο των άλλων απέναντί σου είναι ότι «είσαι ψηλός» και το πρόβλημα ότι πρέπει να σου πετάνε την μπάλα πιο ψηλά και αυτό τους κουράζει, δεν παίζουν τόσο γρήγορα όσο θα ήθελαν, βαριούνται κλπ. Ένα άλλο στερεότυπο μπορεί να είναι ότι είσαι «καλός μαθητής», «κακός μαθητής», «παιδί χωρισμένων γονέων», το ότι «έχεις παραπάνω κιλά» και ούτω καθεξής.
Τα στερεότυπα μας δεν είναι δαίμονες. Είναι μια λειτουργία της σκέψης να κατηγοριοποιεί ιδιότητες των πραγμάτων γύρω μας, όπως τα χρώματα, τα σχήματα, τα υλικά κα και είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία στην καθημερινότητά μας.
Προσωπικά έχω στερεότυπα και ο λόγος που γράφω αυτό το άρθρο έχει να κάνει με το πόσο ριζωμένα είναι αυτά και πόσο μου έχει κάνει αίσθηση και έχω εκπλαγεί για το γεγονός, ότι εκεί που πίστευα ότι σαν ψυχολόγος δεν έχω στερεότυπα, να που εμφανίστηκαν στη συνείδησή μου όταν ήρθα σε επαφή με ομάδες πάρα πολλά στερεότυπα και συνειδητοποιώντας τα, τα γνώρισα καλύτερα.
Όταν τα γνωρίσουμε καλύτερα δε μας διαφεντεύουν με τον ίδιο τρόπο. Και πολλές φορές υπάρχει σημαντικός λόγος που υπάρχουν και κάτι εξυπηρετούν στην ψυχή μας. Όμως, πραγματικά, όταν τα στερεότυπα γίνονται εμπόδια προς τους άλλους μπορεί να πληγώνουν και να γίνουν οι « δάφνες» πάνω στις οποίες θα στρωθούν φαινόμενα, όπως ο σχολικός εκφοβισμός που κατά τη γνώμη μου είναι μια έκφραση του ρατσισμού σε ένα πλαίσιο, όπως το σχολείο.
Φυσικά οι παράγοντες που δημιουργούν φαινόμενα, όπως ο σχολικός εκφοβισμός και ο ρατσισμός είναι αρκετά σύνθετοι και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, έτσι ώστε να μην μπορούμε να τους ξεδιαλύνουμε εύκολα και να αποδώσουμε σχέσεις αιτίας-αποτελέσματος. Ας έχουμε το νου μας στα στερεότυπά μας και σίγουρα θα μάθουμε από αυτά για τον εαυτό μας και τους άλλους. Μπορούμε να τα γνωρίσουμε και να τα επεξεργαστούμε σε ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου δεν θα υπάρχει ο φόβος της κριτικής και της απόρριψης μας εξαιτίας των στερεοτύπων μας. Πραγματικά μπορούμε να μάθουμε πολλά πράγματα και να βελτιώσουμε σε μεγάλο βαθμό τις διαπροσωπικές και τις κοινωνικές μας σχέσεις.
αναδημοσίευση άρθρου