Αν και οι ημέρες του καύσωνα που ζήσαμε τον Ιούλη, δεν είχαν κάνει ακόμα την καυτή παρουσία τους, η υπεύθυνη σύνταξης του «Παλμού», κυρία Δήμητρα Παπαγιαννοπούλου, μόλις άκουσε τη σύντομη περιγραφή του τόπου των ετήσιων τακτικών διακοπών μου, απ’ όπου και της τηλεφωνούσα, μου παρότρυνε να τον επιλέξω ως θέμα σε ένα επόμενο άρθρο μου. Και να που το αποφάσισα.
Πρόκειται για ένα μικρό λιμανάκι στα ανατολικά της Νάξου που συγκεντρώνει ελκυστικά πλεονεκτήματα για διακοπές ξεκούρασης και χαλάρωσης. Ωστόσο, για έναν ταπεινό Τόπο πρόκειται. Πολύ ταπεινό μάλιστα, αφού μέχρι στιγμής δεν ξιπάστηκε και επιμένει να προσφέρει στους επισκέπτες ό,τι οι ξακουστοί τόποι τουριστικού προορισμού απώλεσαν δια παντός. Παρθένα κυκλαδίτικη φύση και ήπιο αστικό περιβάλλον, απρόσβλητο από την προ οικονομικής κρίσης τουριστική φρενίτιδα, χωρίς να του λείπει απολύτως τίποτα. Ικανοποιητικό οδικό δίκτυο. Ξενοδοχεία και οικογενειακές τουριστικές μονάδες μικρής κλίμακας. Εστιατόρια και ταβέρνες. Γρήγορη πρόσβαση σε Ιατροφαρμακευτικές Υπηρεσίες. Κρυστάλλινες, μοναδικές σε καθαρότητα και διαύγεια θάλασσες και πολλές μικρές παραλίες, ιδανικές ιδιαίτερα για παιδιά.
Πρόκειται για το μοναδικό οικισμό με βασικό εξοπλισμό αστικών υποδομών σ’ ολόκληρη τη νοτιοανατολική πλευρά της Νάξου. Μια έκταση στο μέτωπο της θάλασσας πάνω από 50 χιλιόμετρα, από τον Άγιο Δημήτρη μέχρι το Πάνερμο, με συστάδες θερινών σπιτιών κατά διαστήματα, όπου κυριαρχούν το άγριο θαλασσινό περιβάλλον με κατακόρυφα βραχώδη γκρεμνά και θαλασσινές σπηλιές και τα ομαλά πετρώδη αγκαλιάσματα θάλασσας και ξηράς, με διάσπαρτες μικρές λαχταριστές αγκαλιές αμμουδιάς.
Εκτός τουριστικού συρμού (ευτυχώς) στην ταπεινότητά του τόπος, η Μουτσούνα, αλλά με πολύ «βαριά» ιστορία. Βαριά κυριολεκτικά και μεταφορικά λόγω της σμύριδας (ασμυρίγλι και σμυρίγλι στη ναξιώτικη διάλεκτο, emery στα αγγλικά. Μετάλλευμα ιδιαίτερα βαρύ και με πολύ μεγάλη σκληρότητα που οφείλεται στο βασικό συστατικό του , το Κορούνδιο) και όχι μόνο. Αυτή την ιστορία μαρτυρούν οι σωζόμενες, αν και βαριά τραυματισμένες, από την εγκατάλειψη και το χρόνο, εγκαταστάσεις μεταφοράς του μεταλλεύματος, με τον περίφημο «Εναέριο» (είδος τελεφερίκ) από τα ορυχεία ψηλά στο βουνό στη σκάλα της Μουτσούνας, κι από κει με τις μαούνες για τη φόρτωσή του στα φορτηγά καράβια που περίμεναν αρόδο. Ταπεινός, όπως είπαμε, αλλά πλούσιος σε ενδιαφέροντα, για ανθρώπους με ενδιαφέροντα, τόπος, αφού μέσω αυτού του μικρού λιμανιού και των πρωτοποριακών για την εποχή τους εγκαταστάσεων του, διοχετεύονταν στη διεθνή αγορά η περιζήτητη σμύριδα που εξασφάλιζε στην καταστραμμένη οικονομικά Ελλάδα του μεσοπολέμου, και σε μικρότερο βαθμό στην ξανακαταστραμένη μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και την εμφύλια σύγκρουση, πολύτιμο συνάλλαγμα, ως ένα από τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα της χώρας.
Αλλά αυτή η ενδιαφέρουσα ταπεινότητα αυτού του τόπου δεν είναι μόνο του σήμερα, του σύγχρονου καιρού. Έρχεται από τα βάθη των χιλιετηρίδων. Τότε που ο Κυκλαδικός Πολιτισμός στο απόγειό του δημιούργησε την περίφημη γλυπτική των Ειδωλίων μέσα από μια τελετουργική διαδικασία, εκδήλωση τιμής στους ήρωες και τους ξεχωριστούς που, στη ζωή τους ή με τη ζωή τους, ευεργέτησαν την πατρίδα και τους συνανθρώπους τους.
Εδώ, στην ταπεινή Μουτσούνα, λοιπόν, άμα σταθείτε και στραφείτε προς την Ανατολή, στα τέσσερα περίπου μίλια, η ματιά σας θα πέσει επάνω σε τρείς βραχονησίδες, τον Άγιο Νικόλαο ή Άγιο Νικολό, την Πρασίνη και τη Στρογγύλη ή Στρογγυλό γνωστές με το ενιαίο όνομα Μάκαρες. Στις βραχονησίδες αυτές οι αρχαίοι Κυκλαδίτες «τοποθέτησαν» την Πύλη από την οποία εισέρχονταν μετά το θάνατό τους τα πνεύματα των ενάρετων συμπολιτών τους για να πορευτούν και εγκατασταθούν στις «Μακαρίους Νήσους». Τόπος Ευδαιμονίας οι «Μακάριοι Νήσοι» για τη μεταθανάτια ζωή τους, ως ανταπόδοση για τη προσφορά τους στα Κοινά και τους συνανθρώπους τους κατά την επίγεια ζωή τους.
Κι αν πάλι στραφείτε προς το Νότο, η ματιά σας θα αγκαλιάσει – ξυστά περνώντας από τα Κουφονήσια – τον ορεινό όγκο της Κέρου. Το λεηλατημένο από τους αρχαιοκάπηλους νησί που με τα ευρήματά τους, τα μοναδικής τέχνης Ειδώλια, «κόσμησαν» τα περισσότερα από τα γνωστά Μουσεία του κόσμου. (Τα τελευταία χρόνια, βάσει σχετικών διεθνών συμφωνιών, άρχισε ο επαναπατρισμός σημαντικού αριθμού από αυτά στη χώρα μας). Εκεί, στην Κέρο, κορυφώνονταν η τελετουργική διαδικασία με την απώθηση, σε συγκεκριμένη τοποθεσία, των θραυσμένων Ειδωλίων – όπως το απαιτούσε το τελετουργικό της παράδοσης – που οι προσκυνητές έφερναν μαζί τους από τα διάφορα Κυκλαδονήσια.
Ο ρόλος αυτού του μικρού λιμανιού, της Μουτσούνας, που άλλοτε έσφυζε από την πολύβουη παραγωγική δραστηριότητα ασμυριγλάδων και φορτοεκφορτωτών, που ολημερίς πολεμούσαν για το ψωμί που ποτέ τους δεν χόρταιναν, σήμερα άλλαξε και προσφέρεται για την ικανοποίηση άλλων αναγκών. Αυτών του αλλοτριωμένου από τη Φύση αστού, του αγχωμένου, ανασφαλούς, έμφοβου, κορεσμένου από τα παντοειδή ανούσια αγαθά που με απληστία καταναλώνει και σωρεύει αναλώνοντας τη ζωή του. Εδώ σ’ αυτόν τον ταπεινό Τόπο, τη Μουτσούνα, μπορεί κανείς να πισωβαδίσει αβίαστα και ευχάριστα στην ιστορία και να αφεθεί να ταυτιστεί και να νιώσει κομμάτι της φύσης, να ξαναβρεί, έστω και για λίγο, τα μέτρα που εκείνη του όρισε..!
– Οι πληροφορίες για τη Μυθολογία και Αρχαία Ιστορία της περιοχής από τις Εργασίες των Καθηγητών Χρ. Γ. Ντούμα και Κόλιν Ρένφριου.